Տողի Մելիք Եգանի հայտնի արձանագրության մեջ Արցախում հիշատակվում է ոչ թե 5, այլ 6 մելիքություն։ Ո՞րն է 6-րդը։ Քոչիզի մելիքությունը` մելիք Փաշայանների իշխող տոհմով։ Պատմական Քոչիզը գտնվում է այժմյան Ծովատեղ և Խերխան գյուղերից ներքև ընկած բլրալանջի վրա, որտեղ պահպանվել են տնատեղեր փոսորակների տեսքով, գերեզմանաքարեր և եկեղեցու ավերակներ։ Ծովատեղ գյուղում պահպանված կիսավեր եկեղեցին հանդիսանում էր այդ […]
Առհասարակ գերեզմանոցները հարուստ տեղեկություններ են հաղորդում ոչ միայն ննջեցյալների, այլև շատ հաճախ տարածքի պատմության վերաբերյալ։ Թերևս դա է պատճառը, որ մեր թշնամին 1921 թվականին Արցախը Ադրբեջանին բռնակցելուց ի վեր վերացնում է հայկական գերեզմանոցները։ Եվ ոչ միայն Արցախի, բռնազավթված բոլոր հայկական տարածքներում ձեռագիրն ու պատկերը նույնն է։ Տապանագրերի թեմատիկան էլ տարբեր է լինում, կարոտի, ողբի, խոհափիլիսոփայական, […]
Ղազանչեցոց Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցին գտնվում է Շուշի քաղաքի կենտրոնում։ Այն համարվում է հայկական ամենամեծ եկեղեցիներից մեկը։ Եկեղեցու շինարարությունը սկսվել է 1868 թվականին և ավարտվել 1887 թվականին, որի մասին հարավային մուտքի վերնամասում պահպանվել է արձանագրություն․ «Շնորհիւ և ողորմութեամբ ամենազօրին Աստուծոյ կառուցեալ հրաշակերտ սուրբ տաճարս արդեամբ և տրօք բարեպաշտօն ժողովրդեանց սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցւոյն Ղազանչեցւոց Շուշի քաղաքիս, որոյ […]
Գյավուրկալա (բառացի` անհավատների բերդ), գտնվում է Հայկաջուր գյուղից արևելք, զբաղեցնում է մոտ 3 հա տարածություն: 1950-70 ական թվականներին հնավայրում պեղումներ են կատարել ադրբեջանցի մասնագետները: Ուսումնասիրման աշխատանքների ընթացքում ի հայտ են բերվել եկեղեցու հիմքերը, գերեզմանոց, արձանագիր տապանաքար և այլն: Եկեղեցին բազիլիկ հորինվածքով շինություն է՝ 11,95 x 5,25 մ արտաքին չափերով՝ կառուցված կրաքարով և կրաշախաղախով: Հատակը պատված […]
Տեղադրված է Դիզակի դաշտի կենտրոնում մի բլրի վրա: Երբեմնի վանական համալիրից պահպանված եկեղեցին աչքի է ընկնում բնական միջավայրի հետ ունեցած ներդաշնակ կապով, քարի մշակման և հարդարման բարձր մակարդակով: Եկեղեցին եռանավ բազիլիկ է 12,8 ×9,8 մետր հատակագծային չափերով: Այստեղ աչքի է ընկնողը , ուրիշ նմանատիպ կառուծվածքներից տարբերվող արևմտյան մուտքն է: Եկեղեցու ճակատային պատերի գորշ քարով իրականցված […]
Արձանագրություններով հարուստ այս եկեղեցին նորահայտ է, հայտնաբերվել է 2018 թվականին։ Եկեղեցին գտնվում է Թարթառ գետի աջ ափին, մի այնպիսի վայրում, երբ գետը երեք կողմերից ողողում է արտաքուստ թերակղզու տպավորություն թողնող ոչ մեծ տարածք զբաղեցնող (ընդամենը 200 X 220մ չափերի) բարձրավանդակը, որի հարթ տարածքի վրա տեղակայված է այդ խիստ ուշագրավ հոգևոր կենտրոնը: Այն հեռու է Սարսանգի […]
Վանական համալիր «Եղիշե առաքյալի վանք». Արցախ, Մարտակերտի շրջան, գյուղ Մատաղիս, 12-13րդ դարեր: Սբ. Եղիշե Առաքյալի վանքը հայկական ամենահին վանքերից է: Գտնվում է ԱՀ Մարտակերտի շրջանի Մատաղիս գյուղի մոտակայքում, Մռավ լեռան լանջին: Նախապես այստեղ գտնվում էր հեթանոսական սրբավայր, որը կոչվում էր Ներսմիհրի ուխտ: Քրիստոնեության ընդունումից հետո սրբավայրը դարձավ քրիստոնեական և կոչվեց Ջրվշտիկ` վանքի մոտ գտնվող Ջրվշտիկ […]
Քարագլուխ գյուղի բռնազավթումից առաջ ուսումնասիրման որոշակի աշխատանքներ են կատարել գյուղի տարածքում և հայտնաբերել մի հին գերեզմանոց, որը թվագրվում էր 11-17-րդ դարեր, և որը գրանցված չէր պետական ցուցակներում։ Գերեզմանոցում առկա տապանաքարերի մի մասը խաչքարեր էին, որոնցից մեկը ստորև ներկայացնում ենք։ Խաչքարը տեղահանված էր, աչքի էր ընկնում բավականին մեծ չափերով(170×50×20սմ): Կերտված է կրաքարից, արտաքուստ՝ բաց դարչնագույն, մոխրագույն […]
Այս խաչքարը գտնվում է պատմական Մեծ Հայքի Արցախ աշխարհի Մյուս Հաբանդ գավառի Հադրութի շրջանի Վանք գյուղում։ Խաչքարի ճակատագիրն այսօր անհայտ է։ Գտնվում է Արաքս գետից 25 կմ հյուսիս` Արքասի ավազանին պատկանող Վարանդա գետի` հարավից խառնվող սեզոնային վտակի աջակողմյան լանջին։ Խաչքարի հորինվածքը երիզված է լայն հյուսվածազարդ շրջանակով, որի կենտրոնական խաչի թևերն ավարտվում են անվարժ հյուսված կլորավուն […]
