ԱՐՑԱԽ

Արցախցի պատմաբան Հովիկ Ավանեսովը գրում է. Ադրբեջանական պետական քարոզչամեքենան խճճվել է սեփական կեղծիքների մեջ՝ կապված հայկական մշակութային ժառանգությունը աղվանական ներկայացնելու հետ, կորցրել տարածաժամանակային ընկալումները։ Ադրբեջանական կեղծարարների թիրախում այս անգամ էլ հայտնվեց Շուշիի Սուրբ Ղազանչեցոց Ամենափրկիչ եկեղեցին, որ որոշ ադրբեջանցի կեղծարարների կողմից ներկայացվում է որպես աղվանական։ Նշենք, որ եկեղեցին կառուցվել է 1868-1887 թվականներին։

Տողի Մելիք Եգանի հայտնի արձանագրության մեջ Արցախում հիշատակվում է ոչ թե 5, այլ 6 մելիքություն։ Ո՞րն է 6-րդը։ Քոչիզի մելիքությունը` մելիք Փաշայանների իշխող տոհմով։ Պատմական Քոչիզը գտնվում է այժմյան Ծովատեղ և Խերխան գյուղերից ներքև ընկած բլրալանջի վրա, որտեղ պահպանվել են տնատեղեր փոսորակների տեսքով, գերեզմանաքարեր և եկեղեցու ավերակներ։ Ծովատեղ գյուղում պահպանված կիսավեր եկեղեցին հանդիսանում էր այդ […]

Առհասարակ գերեզմանոցները հարուստ տեղեկություններ են հաղորդում ոչ միայն ննջեցյալների, այլև շատ հաճախ տարածքի պատմության վերաբերյալ։ Թերևս դա է պատճառը, որ մեր թշնամին 1921 թվականին Արցախը Ադրբեջանին բռնակցելուց ի վեր վերացնում է հայկական գերեզմանոցները։ Եվ ոչ միայն Արցախի, բռնազավթված բոլոր հայկական տարածքներում ձեռագիրն ու պատկերը նույնն է։ Տապանագրերի թեմատիկան էլ տարբեր է լինում, կարոտի, ողբի, խոհափիլիսոփայական, […]

Ղազանչեցոց Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցին գտնվում է Շուշի քաղաքի կենտրոնում։ Այն համարվում է հայկական ամենամեծ եկեղեցիներից մեկը։ Եկեղեցու շինարարությունը սկսվել է 1868 թվականին և ավարտվել 1887 թվականին, որի մասին հարավային մուտքի վերնամասում պահպանվել է արձանագրություն․ «Շնորհիւ և ողորմութեամբ ամենազօրին Աստուծոյ կառուցեալ հրաշակերտ սուրբ տաճարս արդեամբ և տրօք բարեպաշտօն ժողովրդեանց սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցւոյն Ղազանչեցւոց Շուշի քաղաքիս, որոյ […]

Գյավուրկալա (բառացի` անհավատների բերդ), գտնվում է Հայկաջուր գյուղից արևելք, զբաղեցնում է մոտ 3 հա տարածություն: 1950-70 ական թվականներին հնավայրում պեղումներ են կատարել ադրբեջանցի մասնագետները: Ուսումնասիրման աշխատանքների ընթացքում ի հայտ են բերվել եկեղեցու հիմքերը, գերեզմանոց, արձանագիր տապանաքար և այլն: Եկեղեցին բազիլիկ հորինվածքով շինություն է՝ 11,95 x 5,25 մ արտաքին չափերով՝ կառուցված կրաքարով և կրաշախաղախով: Հատակը պատված […]

Տեղադրված է Դիզակի դաշտի կենտրոնում մի բլրի վրա: Երբեմնի վանական համալիրից պահպանված եկեղեցին աչքի է ընկնում բնական միջավայրի հետ ունեցած ներդաշնակ կապով, քարի մշակման և հարդարման բարձր մակարդակով: Եկեղեցին եռանավ բազիլիկ է 12,8 ×9,8 մետր հատակագծային չափերով: Այստեղ աչքի է ընկնողը , ուրիշ նմանատիպ կառուծվածքներից տարբերվող արևմտյան մուտքն է: Եկեղեցու ճակատային պատերի գորշ քարով իրականցված […]

Արձանագրություններով հարուստ այս եկեղեցին նորահայտ է, հայտնաբերվել է 2018 թվականին։ Եկեղեցին գտնվում է Թարթառ գետի աջ ափին, մի այնպիսի վայրում, երբ գետը երեք կողմերից ողողում է արտաքուստ թերակղզու տպավորություն թողնող ոչ մեծ տարածք զբաղեցնող (ընդամենը 200 X 220մ չափերի) բարձրավանդակը, որի հարթ տարածքի վրա տեղակայված է այդ խիստ ուշագրավ հոգևոր կենտրոնը: Այն հեռու է Սարսանգի […]

Վանական համալիր «Եղիշե առաքյալի վանք». Արցախ, Մարտակերտի շրջան, գյուղ Մատաղիս, 12-13րդ դարեր: Սբ. Եղիշե Առաքյալի վանքը հայկական ամենահին վանքերից է: Գտնվում է ԱՀ Մարտակերտի շրջանի Մատաղիս գյուղի մոտակայքում, Մռավ լեռան լանջին: Նախապես այստեղ գտնվում էր հեթանոսական սրբավայր, որը կոչվում էր Ներսմիհրի ուխտ: Քրիստոնեության ընդունումից հետո սրբավայրը դարձավ քրիստոնեական և կոչվեց Ջրվշտիկ` վանքի մոտ գտնվող Ջրվշտիկ […]

Քարագլուխ գյուղի բռնազավթումից առաջ ուսումնասիրման որոշակի աշխատանքներ են կատարել գյուղի տարածքում և հայտնաբերել մի հին գերեզմանոց, որը թվագրվում էր 11-17-րդ դարեր, և որը գրանցված չէր պետական ցուցակներում։ Գերեզմանոցում առկա տապանաքարերի մի մասը խաչքարեր էին, որոնցից մեկը ստորև ներկայացնում ենք։ Խաչքարը տեղահանված էր, աչքի էր ընկնում բավականին մեծ չափերով(170×50×20սմ): Կերտված է կրաքարից, արտաքուստ՝ բաց դարչնագույն, մոխրագույն […]

Այս խաչքարը գտնվում է պատմական Մեծ Հայքի Արցախ աշխարհի Մյուս Հաբանդ գավառի Հադրութի շրջանի Վանք գյուղում։ Խաչքարի ճակատագիրն այսօր անհայտ է։ Գտնվում է Արաքս գետից 25 կմ հյուսիս` Արքասի ավազանին պատկանող Վարանդա գետի` հարավից խառնվող սեզոնային վտակի աջակողմյան լանջին։ Խաչքարի հորինվածքը երիզված է լայն հյուսվածազարդ շրջանակով, որի կենտրոնական խաչի թևերն ավարտվում են անվարժ հյուսված կլորավուն […]