Ադրբեջանում աճում է ճնշումն անկախ լրագրողների վրա

Բաքուն վիրավորված է ԱՄՆ-ից և ԵՄ-ից

Իշխանամետ լրատվամիջոցներում հակաարևմտյան հռետորաբանությամբ հրապարակումների թիվն աճում է, որոնք պահանջում են «գործողություններ ձեռնարկել» ԱՄՆ-ի կողմից աջակցվող հիմնադրամների, մասնավորապես՝ ԱՄՆ ՄԶԳ-ի(USAID) գործունեության դեմ:

Ի՞նչ է կատարվում երկրում:

Ինչպես հիշեցնում է Deutsche Welle-ն, նոյեմբերի 20-21-ը Բաքվում խուզարկություններ են տեղի ունեցել հակակոռուպցիոն հետաքննության մեջ մասնագիտացած AbzasMedia հրատարակության խմբագրությունում։

Ոստիկանությունը պնդում է, որ հրատարակության գրասենյակում հայտնաբերվել է 40 հազար եվրո։

Դրանից հետո ձերբակալվել են AbzasMedia-ի երեք աշխատակիցներ՝ հրատարակության տնօրեն Ուլվի Հասանլին, գլխավոր խմբագիր Սեւինջ Վագիֆգիզին և նրանց հետ համագործակցող քաղաքացիական ակտիվիստ Մագոմեդ Կեկալովը։

Երեքին էլ մեղադրանք է առաջադրվել մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ մաքսանենգության համար։

Երեքն էլ ներկայումս գտնվում են նախնական կալանքի տակ։

Մի քանի օր անց՝ նոյեմբերի 27-ին, ձերբակալվել է Kanal 13 ինտերնետային հեռուստատեսության ղեկավար Ազիզ Օրուջովը։

Այս անգամ ձերբակալությունը հիմնավորվել է ապօրինի շինարարության մեղադրանքով։

Օրուջևին նույնպես կալանքի տակ են թողել, թեև հոդվածը, որով նա մեղադրվում է, նման խափանման միջոց չի ենթադրում։

Բազմաթիվ ադրբեջանցի և արտասահմանցի լրագրողներ, տեղական իրավապաշտպաններ և միջազգային կազմակերպություններ համաձայն են, որ այս ձերբակալություններն անօրինական են և քաղաքական դրդապատճառներ ունեն, և Amnesty International իրավապաշտպան կազմակերպությունը պահանջել է ազատ արձակել ձերբակալվածներին:

AbzasMedia-ի աշխատակիցների ձերբակալություններից կարճ ժամանակ անց ադրբեջանական Report գործակալությունը հրապարակեց երկու նյութ, որտեղ ասվում էր, որ արևմտյան երկրները, հատկապես ԱՄՆ-ը, «գործակալների լայն ցանց են ստեղծել Ադրբեջանում» և ԱՄՆ ՄԶԳ-ի նման կազմակերպությունների օգնությամբ աջակցում են « մարգինալացված խմբեր, որոնք հակասում են ազգային գաղափարին և խախտում հասարակության ներդաշնակությունը»:

Բացի AbzasMedia-ից, որպես այս գործակալական ցանցի ներկայացուցիչներ նշվում էին մի քանի այլ անկախ լրատվամիջոցներ և հասարակական կազմակերպություններ։

Նոյեմբերի 27-ին Բաքվի հյուրանոցներից մեկում պետք է տեղի ունենար ամերիկյան համալսարանի շրջանավարտների հանդիպումը, որը կազմակերպել էր Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանատունը։

Միջոցառումից երկու օր առաջ Qafqazinfo-ն հայտարարեց, որ սա «հետախուզական ցանցի աշխատակիցների հանդիպում է», որոնք հավաքագրվել են ԱՄՆ-ում սովորելու ընթացքում։

Թե որտեղից է այս տեղեկությունը, հրատարակությունը չի գրել։

Արդյունքում՝ դեսպանատունը հետաձգեց այս ամենամյա միջոցառումը՝ իր հասցեին հնչող մեղադրանքները թողնելով առանց մեկնաբանության։

Նոյեմբերի 28-ին Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն կանչել է ԱՄՆ-ի, Գերմանիայի և Ֆրանսիայի դեսպանությունների ներկայացուցիչներին և մեղադրել նրանց, որ AbzasMedia-ն, այդ երկրներում գրանցված կազմակերպությունների և հենց դեսպանատների մասնակցությամբ, «անօրինական ֆինանսական գործարքներ է իրականացնում»։

Առայժմ այս մեղադրանքներին պաշտոնապես արձագանքել է միայն Գերմանիայի դեսպանատունը։

Facebook-ում տարածված հայտարարության մեջ ասվում է, որ Գերմանիայի դեսպանությունն իսկապես աջակցում է Մագոմեդ Կեկալովի գործունեությանը՝ որպես հաշմանդամություն ունեցող անձանց խնդիրներով զբաղվող ակտիվիստ։

«Լրատվամիջոցների մասին» օրենքը, որն ընդունվել է 2021 թվականի դեկտեմբերին, արգելում է տեղական լրատվամիջոցների ֆինանսավորումը օտարերկրյա դոնորների կողմից, ովքեր հավատարմագրված չեն Ադրբեջանում։

Իսկ օրենսդրության մեջ դեռեւս 2014 թվականին կատարված փոփոխությունները հնարավորինս բարդացրել են դրամաշնորհների հավատարմագրման ու գրանցման գործընթացը։

Սակայն, ինչպես բացատրում է մեդիա իրավունքի փորձագետ Ալասգար Մամեդլին, արգելքը վերաբերում է միայն ուղղակի ֆինանսավորմանը, սակայն չի սահմանափակում լրագրողների և խմբագրությունների կողմից արտերկրից առևտրային ծառայությունների պայմանագրերի հիման վրա ֆինանսավորում ստանալը։

AbzasMedia-ն (ինչպես ադրբեջանական այլ անկախ լրատվամիջոցների մեծ մասը) երբեք չի բացահայտել իր ֆինանսավորման աղբյուրը:

Իսկ Kanal 13-ը, ըստ Ազիզ Օրուջովի կնոջ, մի քանի տարի գոյություն ունի բացառապես YouTube-ում դիտումների միջոցով վաստակած գումարներով։

Քաղաքական դիտորդ Շահին Ռզաևը, ով տարբեր ժամանակներում համագործակցել է այնպիսի միջազգային կազմակերպությունների հետ, ինչպիսիք են IWPR-ը, International Alert and Conciliation Resources-ը, կարծում է, որ այն, ինչ տեղի է ունենում, պայմանավորված է Բաքվի և Վաշինգտոնի հարաբերությունների վատթարացմամբ՝ պայմանավորված ԱՄՆ Սենատի կողմից «Հայկական պաշտպանության ակտ» օրինագծի ընդունմամբ։

Բայց հարցը, ըստ նրա, դա միայն դա չէ։

«Բռնաճնշումներն ազդել են լրագրողների վրա, որոնք հետաքննում են, թե ինչպես են բյուջետային գումարները ծախսվում Ղարաբաղի վերականգնման վրա։

Իհարկե, մնում է հարցը, թե ով և ինչպես է ֆինանսավորել այդ հետաքննությունները։ Բայց դա կարելի է պարզել առանց ձերբակալությունների»,- ասում է Ռզաևը։

Փորձագետը ուշադրություն է հրավիրում այն փաստի վրա, որ ճնշումը չի ազդել ԱՄՆ-ից և Եվրոպայից ֆինանսավորվող այլ քննադատաբար տրամադրված լրատվամիջոցների վրա։

«Թեև ենթադրվում է, որ սա նաև նախազգուշացում պետք է ծառայի նրանց, որ չմիջամտեն այնտեղ, որտեղ չպետք է»,- հավելում է դիտորդը։

Turan լրատվական գործակալության տնօրեն Մեհման Ալիևն իր հերթին չի հավատում Վաշինգտոնի նկատմամբ Բաքվի «վրդովմունքին»։

«Միացյալ Նահանգները Ադրբեջանի անվտանգության երաշխավորն է, և Բաքվի համար բացարձակապես անհնար է դուրս գալ Վաշինգտոնի դեմ։

Իսկ ԱՄՆ-ն Ադրբեջանի իշխանության դեմ ոչինչ չունի»,- վստահ է Ալիեւը։

Փորձագետը ԶԼՄ-ներում հակաամերիկյան արշավը բացատրում է Ադրբեջանի՝ «Ռուսաստանին հաճոյանալու» ցանկությամբ։

Եվ նա ձերբակալություններն անվանում է «ճնշման մի մասը, որը պարբերաբար կիրառում են Ադրբեջանի իշխանությունները՝ ԶԼՄ-ները և քաղաքացիական հասարակությունը սահմանների մեջ պահելու համար»:

Նրա կարծիքով՝ ռեպրեսիաների նոր ալիքի սկիզբը պետք է հաշվել ոչ թե AbzasMedia-ից, այլ քաղաքական տնտեսագետ Գուբադ Իբադօղլիից, որը ձերբակալվել էր 2023 թվականի հուլիսին՝ կեղծարարության մեղադրանքով։

«Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպության կողմից կազմված 2023 թվականի մամուլի ազատության վարկանիշում Ադրբեջանը 180 երկրների շարքում զբաղեցնում է 151-րդ տեղը:

Սկզբնաղբյուր՝ news.am