Պատժամիջոցներ. Դիվանագիտական գործիք, թե՞ պատերազմի այլընտրանք

Վերջին ժամանակներում միջազգային հարաբերություներում ականատես ենք          լինում բազմաթիվ պետությունների կողմից մեկ այլ պետության նկատմամբ կիրառվող պատժամիջոցների ու դրա հետևանքով երկու պետություններում տեղի ունեցող իրարանցումներին:

Պատժամիջոցների կիրառումը հաճախ դիտարկվում է որպես պատերազմի  այլընտրանք: Պատժելով մի երկրին տնտեսական, սոցիալական կամ քաղաքական առումով նշանակում է, որ տվյալ երկիրը փորձում է խուսափել պատերազմից և նման կերպ խնդիրը լուծել: Ավելին, պատժամիջոցների կիրառումը երբեմն արդյունավետ է և ընդհանուր առմամբ շատ է օգտագործվում:  Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ պատժամիջոցների կիրառման դեպքերի միայն 30 տոկոսն է հասնում ցանկալի արդյունքի:

Պատժամիջոցները գործիք են, որոնք օգտագործվում են պետությունների կամ միջազգային կազմակերպությունների կողմից համոզելու մեկ այլ պետության  փոխել իր քաղաքականությունը՝ սահմանափակումներ կիրառելով առևտրի, ներդրումների և այլ ոլորտներում:  Օրինակ պատժամիջոցներ կարելի է կիրառել  այն պետության նկատմամբ, որը զարգացնում է զանգվածային ոչնչացման զենքեր, ոտնահարում  է մարդու իրավուքնները:

Տնտեսական պատժամիջոցների կիրառումը նշանակում է թիրախը մեկուսացնել:  Այն կարող է իր մեջ ներառել առևտրային էմբարգո, ակտիվների սառեցում,  տեխնոլոգիայի փոխանցման արգելում կամ ճամփորդական սահմանափակում: Օրինակ ԱՄՆ կառավարությունը նման պատժամիջոցներ կիրառեց Կուբայի, Հյուսիսային Կորեայի և Իրանի նկատմամբ:

Ռազմական հակամարտությունները ծախսատար են՝ անհարժեշտ է ռեսուրսներ, ավելին՝ մարդկային կյանքեր է խլում: Իսկ պատժամիջոցներ կիրառելով նման  խնդիրների առջև տվյալ պետությունը չի կանգնում: Դիվանագիտական ջանքերի ձախողման դեպքում օգնության է հասնում պատժամիջոցների կիրառումը:

Հաճախ միայն պատժամիջոցներ կիրառելու վերաբերյալ հայտարարությունը բավական է թիրախավորված պետության վարքագիծը փոխելու համար:

Պատժամիջոցները միջազգային առճակատման շրջանակներում համարվում են սպառնալիքի ֆավորիտ տեսակ:

Չնայած այն հանգամանքին, որ համաշխարհային տնտեսության զարգացման ֆոնին պատժամիջոցները գնալով ավելի քիչ արդյունավետ են դառնում, դրանց կիրառումը շարունակվում են միջազգային հարաբերություններում, քանի որ պատժամիջոցները դիվանագիտական հաղորդակցման և ռազմական միջամտության միջև ընկած հատվածում համարվում են միջազգային միջանկյալ մակարդակի ճնշում:

Հրաչուհի Հայրապետյան