Հարց քահանային. Ինչպե՞ս է մարդն ավանդում հոգին և ավանդելուց հետո ինչպիսի՞ն է լինում:
Սուրբ Գրիգոր եռամեծ վարդապետն այսպես է գրում.
«Երբ Սուրբ Կույս Մարիամը հրեշտակից իր վերափոխման ավետիսն իմացավ,
իր մոտիկներին հավաքեց և փրկության վերաբերյալ նրանց շատ բաներ ուսուցանեց»:
Այս ուսուցանածներից մեկն էլ քո հարցի պատասխանն է, որ ասում է՝
երկու հրեշտակ՝ մեկը՝ չար, մյուսը՝ բարի, գնում են մարդու հոգին առնելու:
Երբ մարդու մահվան օրն ահեղ ու սարսափելի է, չար հրեշտակն է մոտենում
և նեղն ընկած հոգին պահանջում:
Այդ ժամանակ չար դևերը ևս մոտենում են:
Եվ եթե մեռնողը սուրբ լինի հոգով, մարմնով ու զգայությամբ,
ապա բարի հրեշտակը կուրախանա և որպես բարեկամ ու սիրելի՝ կողջունի նրան:
Չար դևերը տրտմությամբ կհեռանան,
իսկ հրեշտակը հոգին կառնի ու քաղցրությամբ կբռնի երկնքի ճանապարհը:
Հիրավի, օդային չար դևերն առջևն են դուրս գալիս, որպեսզի վրան մեղքերի արատ գտնեն:
Երբ չեն կարողանում գտնել, ետ են դառնում՝ հրեշտակից ամաչելով:
Սուրբ հրեշտակը տանում է այն հոգին Աստվածության Աթոռի առջև և երկրպագել տալիս:
Ապա տանում և դնում է արդարների կարգը, որը Պողոս առաքյալն անվանում է
«Կատարյալ անդրանիկների ոգիներ» և այնտեղ է մնում մինչև դատաստանի օրը՝
անմահության հույսով լցված, երբ պիտի յուրաքանչյուրին հատուցում լինի՝
ըստ կատարած գործերի:
Դավիթն ասում է.
«Քեզ սպասում են արդարները, մինչև հատուցես»:
Բայց միջակ արդար եղողների հոգին, որ քիչ հանցանք ունի, իր նման հոգիների կարգն է դնում,
որոնք հույս ունեն դատաստանի օրն արժանանալ Աստծո ողորմությանը՝
Սուրբ Եկեղեցու աղոթքների օժանդակությամբ:
Եթե հոգին շաղախված է մեղքով, բարի հրեշտակը տրտմում է,
իսկ չար դևերն ուրախանում են, որովհետև հավիտենապես պիտի տանջեն այդ հոգին:
Բայց այն հրեշտակը, թեպետ կամքից ակամա, սակայն Աստծո հրամանի
համաձայն է ավանդել տալիս հոգին և սոսկալի մի կերպարանք է ցույց տալիս նրան՝
ինչպես թագավորի կողմից ուղարկված դահճինն է, երբ պիտի տանջի չարագործներին,
որի համար և չար հրեշտակ է կոչվում:
Դավիթը գրում է. «Ուղարկեց նրանց տանջանքներ չար հրեշտակի ձեռքով»:
Բայց ոչ թե բնությամբ է չար հրեշտակը, այլ չարաչար տանջանքների համար է չար անվանվում:
Իսկ դևը հոգի ավանդել տալու իշխանություն չունի:
Երբ չար հոգին բաժանվում է մարմնից, հրեշտակը վերցնում է այն և օդ բարձրանում:
Այդ ժամանակ նրան դեմ են դուրս գալիս դևերի գնդերը, ուրախանում այդ կորած հոգու համար
և կամենում հափշտակել սուրբ հրեշտակի ձեռքից:
Նրա բոլոր չար գործերը բացահայտում են՝ ասելով, թե իրնցն է այդ հոգին,
իրենց կամքին է հետևել, որի համար Հովհաննես Ավետարանիչն իր ննջման աղոթքի մեջ
ասում է. «Երբ ես գամ քեզ մոտ, հուրը կընկնի, հնոցը կշիջի, կամաչեն չար հրեշտակները»:
Տանջանքի գործիքներ են պատրաստում, կրակի բոց հանում, սաստիկ սառնամանիք ցույց
տալիս, որ մեղավոր հոգին իմանա, թե այդ ամենը պիտի պատահի իրեն՝
դատաստանի օրը, և ապա հրեշտակը հեռացնում է դրանք:
Մեղավոր հոգին չի արժանանում երկինք բարձրանալուն և Աստծուն երկրպագելուն,
այլ հրեշտակը տանում է մյուս չարագործ հոգիների մոտ,
ուր ողբով ու կոծով սպասում է հավիտենական տանջանքների:
Թեև իրենց չար գործերի համար կատարյալ պատժի չեն արժանանում,
բայց չարչարվում են անտանելի տրտմությամբ:
Իսկ արդարները փառքի և պսակի հույսով են միշտ ուրախանում ու հանգստանում: