Թուրք-ադրբեջանական աճող ախորժակին հակադրվելու հրատապությունը. «Փաստ»

Հայաստանի ու Արցախի շուրջ անվտանգային իրավիճակը շարունակում է լարված մնալ։ Ադրբեջանն անընդհատ խախտում է հրադադարը և հարմար պահի է սպասում նոր հարձակում սկսելու համար։ Դա են վկայում նաև այդ երկրի նախագահի կողմից հնչեցված հայտարարությունները։ Բայց այնպես չէ, որ ամեն ինչ նրա որոշելով է. այն, ինչ Թուրքիայի բարձրագույն ղեկավարությունը բացահայտ չի ասում, դա պատվիրակում է Ալիևին՝ հնչեցնելու։ Ուստի պատահական չէ, որ իր վերջին հայտարարությունում նա սպառնալիքներ հղեց ոչ միայն Հայաստանին, այլև Իրանին ու Ֆրանսիային։

Իրանի ու Ադրբեջանի հարաբերությունների լարման ֆոնին Ալիևը Իրանական Ատրպատականում ապրող ադրբեջանցիների հարցն է բարձրացնում՝ չնայած առանց այդ էլ տեղեկություններ կան, որ Ադրբեջանը ներգրավվածություն ունի Իրանում թափ հավաքած անհնազանդության ակցիաների հրահրման գործում։ Այսինքն, հեռանկարում Իրանի հյուսիսին տիրանալու հարցն է դրված։ Մյուս կողմից էլ՝ Ալիևը դեմարշ է կազմակերպում համաշխարհային քաղաքականության մեջ առանցքային դերակատարություն ունեցող Մինսկի խմբի համանախագահ երկրի՝ Ֆրանսիայի դեմ՝ փաստացի հայտարարելով, որ Փարիզին որպես միջնորդ չի ընդունում, և Մակրոնը չպիտի մասնակցի դեկտեմբերի 7-ին Բրյուսելում նախատեսված բանակցություններին, հակառակ դեպքում հանդիպումը չի կայանա։

Բնականաբար, Ֆրանսիայի դեմ ուղղված Ադրբեջանի դիրքորոշումը, մեծ հաշվով, գալիս է Փարիզի և Անկարայի միջև հարաբերությունների լարվածությունից, քանի որ այդ երկրների շահերը մի շարք տարածաշրջաններում, օրինակ՝ Աֆրիկայի նախկին ֆրանսիական գաղութներում և Միջերկրածովյան տարածաշրջանում հակասում են միմյանց։ Եվ դրանով է նաև պայմանավորված, որ Ֆրանսիան աջակցում և զինում է Հունաստանին ընդդեմ Թուրքիայի, մյուս կողմից էլ՝ Հայաստանին սատարող դիրքորոշում է արտահայտում ադրբեջանական ագրեսիայի կապակցությամբ։ Բայց սա դեռ ամենը չէ. բանն արդեն հասել է նրան, որ Ադրբեջանի կողմից հաթաթաներ են տրվում նույնիսկ գերտերություն համարվող Ռուսաստանին։

Օրինակ՝ Բաքվից արդեն հայտարարություններ են հնչում, որ ռուս խաղաղապահները Արցախում չեն մնալու, անգամ փորձ է կատարվում նրանց պարտադրել, որ իրենց քարտեզներում օգտագործեն Արցախի բնակավայրերի ադրբեջանական անունները։ Ու պատահական չէ, որ ռուսական խաղաղապահ զորակազմը հայտարարություն տարածեց՝ նշելով, թե լավ կլիներ, որ Ադրբեջանի ՊՆ-ն կասկածի տակ չդներ Լեռնային Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ զորախմբի գործունեությունը։ Պատկերացրեք՝ եթե այսօր Ադրբեջանը պահանջներ է դնում տեղանունների հետ կապված, վաղը արդեն կարող է պահանջներ ներկայացնել, թե խաղաղապահներն ընդհանրապես ինչպես պետք է իրենց պահեն, որտեղ կանգնեն և այդպես շարունակ, մինչև կոնկրետ նրանց հեռանալու հարցը դրվի։ Սակայն թեման միայն խաղաղապահներով չի ավարտվում, քանի որ պանթուրքական պլանները ավելի հեռուն են գնում։

Թուրքիան ու Ադրբեջանը «Զանգեզուրի միջանցք» են պահանջում, որպեսզի նախ ցամաքային կապ հաստատեն միմյանց հետ, իսկ հետո անցնեն թուրքական ազդեցությունը Միջին Ասիայի թյուրքախոս երկրների վրա տարածելու գործին։ Իսկ Անկարան հիմա կոնկրետ զբաղված է միասնական նախաձեռնությունների իրականացման ճանապարհը գծելով, որոնցից մեկն էլ Թուրքիայի, Ադրբեջանի և Ղազախստանի տարածքով անցնող «Միջին միջանցքն» է, որը հնարավորություն է ստեղծելու թյուրքական աշխարհի միջոցով Չինաստանը կապել Եվրոպայի հետ։ Տարբեր փորձագետներ վկայում են, որ Ղազախստանում, որտեղ ռուսախոս հոծ բնակչություն կա, ռուսական ազդեցությունն էականորեն թուլացել է, փոխարենն ուժեղացել է Թուրքիայի և Չինաստանի ազդեցությունը։

Իսկ որոշ քաղաքագետների կողմից անգամ վերլուծություններ են արվում, որ, Ուկրաինայից բացի, Ղազախստանը, ինչպես նաև միջինասիական մյուս երկրները ևս կարող են լուրջ խնդիրներ հարուցել Ռուսաստանի համար։ Փաստացի ստացվում է, որ Իրանի, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի շահերը չեն համընկնում թուրք-ադրբեջանական հավակնությունների հետ, բայց հարցն այն է, որ ՀՀ իշխանությունները չեն կարողանում աշխատել այդ երկրների ղեկավարող շրջանակների ու էլիտայի ներկայացուցիչների հետ, որպեսզի կարողանանք ցանկալի արդյունքներ ունենալ մեր երկրի համար։ Ճիշտ է՝ Թուրքիան ու Ադրբեջանը փորձում են կաշառելու միջոցով իրենց կողմը գրավել եվրոպացի տարբեր գործիչների ու քաղաքագետների, բայց ՀՀ իշխանություններն էլ անհրաժեշտ թափով դիվանագիտական աշխատանքներ չեն տանում, որպեսզի Իրանում, Ֆրանսիայում և Ռուսաստանում հանրային մակարդակով ավելի լուրջ ըմբռնեն, որ ինչպիսի ագրեսիվ գործելակերպով Անկարան ու Բաքուն վարվում են Հայաստանի ու Արցախի հետ, վաղը նաև իրենց հետ են վարվելու։

Գուցե աշխատանքի կիսատ-պռատությունը պայմանավորված է նրանով, որ Փաշինյանը պրոֆեսիոնալիզմն առաջին պլան մղելու փոխարեն իր թիմակիցներին, որոնք դիվանագիտությունից կիլոմետրերով հեռու էին և համապատասխան ճանապարհ չէին անցել, արտաքին քաղաքականության հետ առնչություն ունեցող բարձր պաշտոններում նշանակեց։ Իսկ մյուս կողմից էլ երևի թե իշխանությունների համար առաջնային է սեփական աթոռը պահելու հարցը, դրա համար էլ արտաքին աշխարհում երկրի շահերն առաջ տանելու թեման երկրորդական պլան է մղվում։