Պետությունից առաջ նախ սահմանել հայրենիքը

Եթե շատ հասկացությունների շուրջ մարդկությունը եկել է մի ընդհանուր սահմանման, ապա նույնը չենք կարող ասել «Պետություն» հասկացության մասով:  Ցայսօր գոյություն չունի այս եզրի իրավաբանական միացյալ սահմանում, որը ճանաչվում է աշխարհի բոլոր երկրների կողմից։ Նման իրավունք իրեն նույնիսկ չի լիազորում ՄԱԿ-ը: Յուրաքանչյուր երկրի ժողովուրդ ինքն է որոշում, թե ինչպիսի պետություն է ուզում ստեղծել, հետևաբար՝ ձևակերպել:

Հետևաբար մտքի այս «ջրերում» ազատորեն նավարկելը յուրաքանչյուրիս իրավունքն է: Ուրեմն՝ նախքան «Ի՞նչ է պետությունը» հարցը տալը տանք «Ի՞նչ է հայրենիքը» հարցը, որովհետև լուրջ հիմքեր կան կարծելու, որ «պետություն» եզրը միայն կարող ենք ինքներս մեզ համար սահմանել «հայրենիք» եզրը սահմանելուց հետո: Եթե բառարմատին նայենք, արմատը «հայրն» է: Ի դեպ, այս բառարմատը կա նաև այլ լեզուներում, ինչպես ռուսերենում՝ «отечество» կամ «родина»:

Ըստ Աճառյանի Հայերեն Արմատական բառարանի՝ «հայր» նշանակում է նաև «ցեղի նախահայր»: Հետևաբար, «հայրենիքը» լեզվաբանական, հետևաբար՝ փիլիսոփայական, հետևաբար՝ էութենաբանական իմաստով ասել է թե՝ հայրերին պատկանելիք և հայրերից ժառանգվող տարածք: «Տարածք» ասվածն էլ միայն վայրը նկատի առնելը չէ, այլև այդ տարածքն իմաստավորող, բովանդակող և պաշտպանող արժեհամակարգը, հայեցակարգը:  Ոչ ոք չի հասկանում և ներում այն զավակին, ով ցրում, վատնում և օտարում է հայրական ժառանգությունը: Եթե սա անհատի մակարդակով ընդունված նորմ է, ապա ի՞նչն է խանգարում այն տարածել նաև ժողովրդի, ազգի վրա: Իսկ հայրերից ժառանգածին տեր կանգնել արդյո՞ք չի նշանակում իրավահաջորդը լինել այն արժեհամակարգի, որի պահպանման համար մահու և կյանքի կռիվ են տվել այդ տարածքում: Եվ պետականությունն էլ պիտի գա ձևակերպվի որպես պատյան, պատվար, վահան այդ հայրենիքի: Քանի դեռ մենք մոնոէթնիկ այս տարածքում, որ հայրենիք է մեզ համար, չենք որոշել, թե ինչպիսի ժառանգության պաշտպանը պիտի դարձնենք մեր պետականությանը, ոչ մի առաջընթացի չենք հասնի:

Ի վերջո, բարեկեցիկ կյանքի և մարդու իրավունքների՝ վերջը չերևացող ազատություններ մարդը, որպես մոլորակի բնակիչ, կարող է ձեռք բերել աշխարհի ցանկացած վայրում, բայց միայն հայրենիքում կարելի է պահել, պահպանել այն, ինչին ասում ենք «ազգ ու ազգային»: Պետությունը պիտի լինի հայկական պետականություն, որը պիտի հոգածու ու խնամատար լինի ոչ միայն հայոց լեզվի հանդեպ՝ դրան տալով բացառիկ կարգավիճակ, այլև ազգային դպրության, մշակույթի և եկեղեցու հանդեպ: Ի վերջո, մեր նպատակը չպիտի՞ լինի այս 2 հազար տարվա մեջ ստեղծված գրավոր մշակույթը, ինչպես նաև շատ ավելի վաղ սկզբնավորված բանավոր մշակույթը, ինչպես նաև՝ արվեստները, փիլիսոփայությունը, աստվածաբանությունը, գիտությունը կրթական խողովակներով՝ մանկապարտեզից մինչև ցկյանս կրթություն փոխանցելը:

Մենք ասում ենք «ազգային կրթություն»՝ լավ չպատկերացնելով, թե դա ինչ է: Ագորայի գաղափարով առաջնորդվող այսօրվա իշխանությունը չպիտի՞ նաև առաջնորդվի այն սկզբունքով, որ պետք է հայկական պետությունը բացառապես քրիստոնեական արժեհամակարգ ամրագրի աշխարհում առաջինը քրիստոնեություն ընդունած երկրի իրավահաջորդը լինելու համար: Արժեքների ազատականացման և ապաբարոյականացման այս դարաշրջանում մենք կարող ենք որպես պետություն հիմնվել քրիստոնեական անանց արժեհամակարգի վրա և ստանձնել դրանից բխող պարտավորություններ՝ հոգածությունների տեսքով՝ կրթության, իրավունքի, մշակույթի, գիտության,  տնտեսվարման ոլորտներում՝ միաժամանակ արգելք չլինելով որևէ մեկի խղճի, դավանանքի և մշակութային ազատությանը:

Արաքս Պողոսյան

լրագրող, ԵՊՀ դասախոս