Եկեղեցի Ինը մաս

Ինն մաս կամ Ինը մասանց եկեղեցին գտնվում է Մարտակերտի շրջանի Մոխրաթաղ և Կուսապատ գյուղերի միջև Հին Մոխրաթաղ գյուղատեղիի տարածքում։

Եկեղեցու կառուցման տարեթիվ համարվում է 1881 թվականը , որի մասին արձանագրությունը պահպանվել եկեղեցու հյուսիսային պատին՝ « Ի 1881 ամի շինեցաւ Սուրբ ուխտս Ինն Մասանց տրոք ժողովրդոց ի ժամանակս Յովսէփ վարդապետի Փինաչեանց»։

Նույն ժամանակաշրջանի մեկ այլ արձանագրություն էլ՝ սեղանի կառուցման մասին և պահպանվել է խորանի հյուսիսային կողմում՝

« Շինեցաւ Սուրբ Ին Մասանց սեղանն ի տուր Սհարխանումին վասն հոգոյ Յարութիւնի բէկ Աթաբէկեանի Կուսապատ գեղ 1884 ամի»։

Սակայն եկեղեցու պատերին ագուցված 12 -13 րդ դարերին և ավելի ուշ շրջանի բնորոշ խաչքարերը, եկեղեցու ճարտարապետական հորինվածքի փոփոխությունները, շուրջն եղած տապանաքարերն ու տապանագրերը վկայում են, որ եկեղեցին գոյություն է ունեցել ավելի վաղ, իսկ հետագա դարերում անընդհատ նորոգումների է ենթարկվել։

Հյուսիսային պատին ագուցված խաչքարերից մեկն արձանագիր է և թվագրվում է 17 -րդ դարով՝ «։ՌՂԶ։ (1647) ես Հայրապետ․․․»։

Մուտքից աջ պատին ագուցված արձանագրության մեջ կարդում ենք․ «Այս գիրս գրեցաւ Տէր Մկրտիչս թվին ՌԾԴ (1605) էր»։

1776 թվականին Ինը մաս եկեղեցին մի Ավետարան է նվեր ստացել, որն այժմ պահվում Մաշտոցյան Մատենադարանում։

Այն Կարինում տեսել և 40 ղուռուշով գնել և եկեղեցուն է նվիրել շուրջ 30 տարի Մուղնու Սուրբ Կարապետ վանքի միաբան Մատթևոսի որդի Մկրտիչ վարդապետը, ով ծնունդով « ի յերկրէն Աղուանից՝ ի գաւառէն Չարապերթու ՝ ի գուղէն Մոխրաթաղու՝ ի յազգէն Մաթոսանց Շահնազարին»։

Եկեղեցու բարավորի վրա ևս կա պահպանված արձանագրություն․ «Նիկարոց Սուրբ Իննմասանցս Նիկարոց Քրիստոս հվադաց․․․»։

Եկեղեցին ուղղանկյուն հատակագծով միանավ սրահ է, արևելյան կողմում կիսաշրջանաձև խորանով, որի միջի հյուսիսային և հարավային կողմերից բացված են դռնաչափ մուտքեր որպես փոքր խորաններ , որոնց կողքերին էլ մեկական պատրհաններ։

Իր ավանդական տեղում՝ հյուսիսային պատին պահպանվել է մկրտության ավազանը։

Եկեղեցին ունի մեկ՝ արևմտյան կողմում բացվող մուտք, լուսավորությունը ստանում է թվով հինգ պատուհաններից, որից երեքը բացվում են հարավային, մեկն՝ արևմտյան, մեկն՝ արևելյան կողմերում։

Թաղն ամբողջությամբ փլուզված է, բացառությամբ խորանի հատվածի։