Բաքուն ցույց է տալիս, որ բանակցային գործընթացն ընդամենը ադրբեջանական սադրանքները լեգիտիմացնելու միջոց է․ «Փաստ»
Ինչպես տեսնում ենք, Ադրբեջանը հետևողականորեն շարունակում է իր ավանդական գործելակերպը՝ պարբերաբար դիմելով տարբեր սադրանքների, իսկ եթե ավելի ճիշտ ներկայացնենք, ապա՝ հարձակումների ու հանցագործությունների։ Ընդ որում, Բաքվի կողմից սահմանային լարվածության աստիճանը բարձրանում է հատկապես կարևոր հանդիպումների նախօրյակին կամ ընթացող բանակցություններին զուգահեռ։ Այս անգամ Վաշինգտոնում մեկնարկած բանակցությունները ևս բացառություն չէին, դրան համընթաց Ադրբեջանը հերթական հարձակումը գործեց Արցախի վրա, որի արդյունքում ունեցանք նոր զոհեր։ Բաքուն այդպիսով ցույց է տալիս, որ բանակցային գործընթացն ընդամենը ադրբեջանական սադրանքները լեգիտիմացնելու միջոց է։ Ու զարմանալի է, որ այս պայմաններում հայկական կողմը շարունակում բանակցությունները, երբ վստահության ոչ մի մեխանիզմ չի գործում։
Անգամ Արցախի խորհրդարանն էր առանձին հայտարարություն տարածել՝ Հայաստանի պատվիրակությունից պահանջելով դադարեցնել բանակցությունները Վաշինգտոնում։ Բայց Հայաստանի գործող իշխանությունները միջազգային գործընկերների առաջ ոչ միայն վստահության մեխանիզմների թեման առաջ չեն մղում, այլև «խաղաղության օրակարգից» իրենց գլուխները կորցրած՝ ամեն ինչ անում են, որ ցույց տան, թե բանակցային գործընթացն իզուր չէ, և որոշակի առաջընթաց է ապահովում։ Վաշինգտոնում Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարներ Արարատ Միրզոյանի և Ջեյհուն Բայրամովի հանդիպման արդյունքում տարածված հաղորդագրության մեջ նշվում է, թե կողմերը համաձայնության են հասել համաձայնագրի նախագծի ևս մի քանի հոդվածների շուրջ և գրանցել փոխըմբռնման առաջընթաց։
Բայց արդյոք Ադրբեջանի հետ որևէ փոխըմբռնում հնարավո՞ր է, երբ այդ երկիրը ոչ միայն հումանիտար ոլորտում քայլեր չի ձեռնարկում և չի վերադարձնում գերիներին, այլև Լաչինի միջանցքը փակելու միջոցով խորացնում է Արցախում ստեղծված ճգնաժամը։ Չի գործում արցախահայության իրավունքների ու անվտանգության ապահովման միջազգային որևէ մեխանիզմ, իսկ Արցախն ուղղակի էթնիկ զտումների վտանգի առաջ է կանգնած։ Եթե բանակցությունների շրջանակներում այս հարցը չի լուծվում, ընդհանրապես ի՞նչ իմաստ ունի արտգործնախարարների հանդիպումը։ Մյուս կողմից էլ՝ հաշվի առնելով առկա աշխարհաքաղաքական դասավորությունը՝ Վաշինգտոնյան բանակցությունները գործնականում չեն կարող նպաստել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորմանը։ Եթե նախկինում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության միջնորդական ջանքերի արդյունքում ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան ու Ռուսաստանը հանդես էին գալիս տվյալ ձևաչափում, ապա ներկա իրավիճակը բոլորովին այլ է։
Արևմուտքի ու Ռուսաստանի դիմակայությունը բացառում է, որ ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան ու Ռուսաստանը հանդես գան միասնական հարթակում։ Եվ հետո՝ Ադրբեջանը չի ցանկանում, որ Ֆրանսիան շարունակի միջնորդական առաքելությամբ հանդես գալ, ուստի Ֆրանսիային փոխարինել է ԵՄ-ի միջնորդությունը։ Բայց ԵՄ-ի դիրքորոշումը առանցքային հարցերում հիմնականում ածանցված է ԱՄՆ-ի մոտեցումներից, իսկ Վաշինգտոնի հիմնական խնդիրը մեր տարածաշրջանում Ռուսաստանին դուրս մղելն է։ Թերևս այդ է պատճառը, որ արևմտյան միջնորդությամբ ընթացող բանակցությունների ժամանակ ռուս խաղաղապահների թեման ընդհանրապես չի քննարկվում։ Արևմուտքի պատկերացումների համապատասխան՝ Արցախը պետք է թողնել Ադրբեջանի կազմում գլխավորապես այն հաշվարկով, որ դրա արդյունքում հնարավոր լինի դուրս բերել նաև ռուս խաղաղապահներին, որոնք եթե ոչ այսօր, ապա վաղը կարող են լուրջ գործոն դառնալ։ Բայց այդ դեպքում հնարավոր չէ խաղաղություն ապահովել։ Մեծ հաշվով, այս տարբերակը նշանակում է մի կողմից՝ Արցախի հայաթափում, իսկ մյուս կողմից՝ հակամարտության և պատերազմի վտանգի պահպանում։
Պետք է հաշվի առնել, որ Ռուսաստանը Հարավային Կովկասում հավասարակշռությունն ապահովող հիմնական դերակատարն է, իսկ Ռուսաստանի դուրս գալը տարածաշրջանից Հարավային Կովկասը գլորելու է դեպի անկայունություն։ Պատահական չէ, որ ռուսական կողմից ոչ մեկ անգամ ներկայացվել է Մոսկվայի դիրքորոշումն առ այն, թե Արցախի կարգավիճակի հստակեցման հարցը պետք է թողնել հետագայի համար։ Թերևս Ռուսաստանը այս հարցում ամենից շատ նկատի է ունենում Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև բալանսը պահպանելու կարևորությունը։ Բացի այդ, Հարավային Կովկասը դիտարկելով մերձավոր արտասահմանի տիրույթում՝ Ռուսաստանն այն համարում է իր կենսական շահերի գոտի, ուստի առավել մեծ ջանքեր կարող է գործադրել կայունության ապահովման համար։
Իսկ Արևմուտքը չունի տարածաշրջանում անհրաժեշտ ներկայություն և աշխարհագրական առումով հեռու է Հարավային Կովկասից։ Չունի նաև տարածաշրջանում խաղաղության հասնելու, տարածաշրջանի տնտեսական զարգացման հետաքրքրություն: Լավագույն դեպքում Արևմուտքը կարող է տարածաշրջանում գլխավոր դերակատարությունը պատվիրակել ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում իր դաշնակից Թուրքիային, ինչն ավելի է խորացնելու տարածաշրջանային խաղացողների՝ Ռուսաստանի, Իրանի ու Թուրքիայի շահերի բախումը։
