Ի՞նչ սպասել հերթական «ռաունդից», ու ի՞նչ են բանակցում նման պայմաններում․ «Փաստ»
Այսօր Վաշինգտոնում սպասվում է Հայաստանի ԱԳ նախարարի պաշտոնն զբաղեցնող Արարատ Միրզոյանի և նրա ադրբեջանական գործընկեր Բայրամովի միջև բանակցությունների հերթական ռաունդի մեկնարկը: Այդ նպատակով Արարատ Միրզոյանն արդեն իսկ մեկնել է ԱՄՆ, ինչպես նշվում է տարածված պաշտոնական հաղորդագրության մեջ՝ աշխատանքային այցով: Առաջ ընկնելով՝ կարելի է ասել, որ այդ բանակցությունների հերթական փուլից առանձնապես ոչ մի լավ բան չարժե սպասել: Առնվազն՝ Հայաստանի ու Արցախի համար, հաստատ, ոչ մի լավ բան այնտեղ չի կարող լինել: Դիտարկենք նախադրյալները և ընդհանուր իրավիճակի կոնտեքստը, որի պայմաններում տեղի են ունենում բանակցությունները, այսպես ասած՝ «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման մասին պայմանագրի շուրջ»:
Ամենից առաջ տարօրինակ է հենց այն, որ նման պայմաններում տեղի է ունենում բանակցային հերթական՝ ավելի վաղ նախատեսված փուլը: Իսկ տարօրինակն այստեղ այն է, որ այն ժամանակային միջակայքում, երբ նախատեսվել են Վաշինգտոնում այդ բանակցությունները (և նախապես համաձայնեցվել), իրավիճակը կոնկրետ Արցախի շրջափակման հետ կապված ոչ միայն դրական փոփոխություն չի կրել, այլև հակառակը՝ ավելի է վատացել: Ինչպես հայտնի է, ադրբեջանական կողմը, էլ ավելի ոգևորված ՀՀ իշխանությունը ներկայացնող Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարություններից առ այն, որ Արցախը ադրբեջանական տարածք է, շրջափակման օղակն ավելի է սեղմել՝ Արցախի հայությանը ենթարկելով տոտալ բլոկադայի: Լրահոսում այս ընթացքում չեն դադարում տեղեկությունները, որոնք ավելի շուտ ահազանգեր են՝ տոտալ շրջափակման միանգամայն կանխատեսելի հետևանքների վերաբերյալ:
Նման պայմաններում Հայաստանի անունից հանդես եկող Նիկոլ Փաշինյանը, նրա անմիջական ենթակա և նրա «արտաքին քաղաքական գիծը» վարող Արարատ Միրզոյանը ոչ միայն կոշտ պայման չեն դնում, որ բանակցությունները կարող են շարունակվել միմիայն Արցախի հետ ճանապարհային անխափան ու ազատ կապը վերականգնելու դեպքում, այլև շարունակում են «բանակցային գործընթացը», այսպես կոչված, «խաղաղության պայմանագրի» կամ «հարաբերությունների կարգավորման» շուրջ: Ըստ որում, եթե Արարատ Միրզոյանն ուզում է իրենց սիրելի «միջազգային հանրության» աջակցությունը, ապա այն առկա է: Այս օրերին թե՛ Արևմուտքը, թե՛ Ռուսաստանը, թե՛ ով ասես, որ իր մտահոգությունը չի հայտնել ու «Լաչինի միջանցքի» ապաարգելափակման կոչ չի արել: ԵԽԽՎ-ն անգամ բանաձև է ընդունել: Բայց հասկանալի է, չէ՞, որ Ադրբեջանը հոնքն էլ չի շարժել:
Մյուս կողմից՝ նույն Արևմուտքը (Եվրամիություն, ԱՄՆ), նույն Ռուսաստանը ոչ մեկ անգամ հայտարարել են, թե իբր կարևորում են Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորումը: Անգամ ինչ-որ տեղ միմյանց հետ մրցում են, թե ով կկարողանա կազմակերպել բանակցային հաջորդ հանդիպումը, պարզ ասած՝ ում «հովանու ներքո» կողմերը ինչ-որ համաձայնության կգան, ում «դուդուկի» կամ «սաքսոֆոնի» հնչյունների ներքո «կպարեն»: Չնայած, Պրագայի 2022 թ. հոկտեմբերի 6-ի հանդիպում-պայմանավորվածություններից հետո, կարծես, կասկած չի հարուցում, որ Արցախը վերջնականապես թշնամուն հանձնելու, Արցախից հրաժարվելու սև գործի գլխավոր հովանավորը Արևմուտքն է: Այն, որ ԵՄ բարձրաստիճան ներկայացուցիչը խիստ էր ոգևորվել այն խայտառակ փաստից, որ «Նիկոլ Փաշինյանը Հայաստանի առաջին ղեկավարն է, որ Արցախը ճանաչում է Ադրբեջանի կազմում», նույնպես վկայում է, որ Բրյուսելն ու Վաշինգտոնն առավել շահագրգռված են այդ հարցում:
Բայց, ամեն պարագայում, եթե այդքան շահագրգիռ են, նշանակում է՝ կարող են նաև անել ավելին, քան պարզապես «օդում» մտահոգվելն է կամ «միամիտ հայերի» աչքերում լավամարդ երևալու համար ինչ-որ սրտաճմլիկ կոչեր անելը: Այսինքն, եթե նման իրավիճակում Հայաստանը ներկայացնողները վերոնշյալ պայմանն առաջ քաշեն, ապա չի բացառվում, որ նույն Վաշինգտոնը ավելի գործնական արձագանքի Ադրբեջանի կողմից Արցախի հայությանը բնաջնջելուն նպատակաուղղված բլոկադային, քան մինչայժմյան մտահոգություններն են: Ոչ մի հարցում 100 տոկոսանոց երաշխիք չկա, բայց հնարավոր է: Մինչդեռ, Հայաստանի ներկայացուցիչներն ուրախ-զվարթ շտապում են, եթե չասենք՝ վազում են թշնամական կողմի հետ հերթական հանդիպմանը: Իսկ ի՞նչ է անում թշնամին: Իսկ թշնամին շարունակում է իր թշնամությունն անել (իսկ ուրիշ ի՞նչ էր անելու): Ավելին, Արարատ Միրզոյանի ադրբեջանական գործընկերը, երկրորդելով իր ղեկավարին, հայտարարում է, որ Արցախի հայերին չեն տալու ոչ մի երաշխիք՝ կապված կյանքի անվտանգության հետ, դե՝ էլ մնացյալը չասենք:
Այսինքն՝ թշնամին չի էլ թաքցնում, որ Արցախում իրականացնելու է ցեղասպանություն: Ասենք, թշնամու՝ մինչև այժմ արած քայլերն էլ միանգամայն բացահայտ ցույց են տալիս այդ նպատակադրումը և դրա սողացող ընթացքը: Գանք Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հարցին, եթե կարելի է այդպես ասել: Մինչև հիմա բոլոր խոսակցությունները բացառապես այն մասին են, թե է՛լ ինչ կամ ինչեր է հանձնելու, տալու, զիջելու Հայաստանը: Ինչ-որ «անկլավներ», ամբողջական գյուղեր, ճանապարհներ, նոր բարձունքներ: Թշնամին բացահայտ խոսում է Երևանը ադրբեջանցիներով հեղեղելու ծրագրերի մասին: Ու ոչ մի խոսք, օրինակ՝ Հայաստանի՝ արդեն իսկ օկուպացված տարածքներից թշնամու դուրս գալու մասին: Ավելին, Հայաստանի իշխանության ներկայացուցիչները մեծ-մեծ խոսում են կոմունիկացիաների ապաշրջափակման ու իրենց՝ այդ հարցում պատրաստակամության մասին՝ «մոռանալով», որ մյուս կողմը այդ խոսակցություններին զուգընթաց Արցախը Հայաստանին կապող ճանապարհը փակել է, անգամ բետոնե բլոկներ էր շարել: Դա՞ են բանակցում: Դրա՞ շուրջ են բանակցությունները: Իհարկե՝ ո՛չ: Որովհետև Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա գլխավորած իշխանությունը Արցախը ճանաչել է ադրբեջանական ու իր մտքից հանել:
