Ապագա կաթողիկոսը գլխավորում էր ղարաբաղցիների «Մահապարտների» գունդը
Magaghat.am-ը ներկայացբնում է Տեր ԳԱՐԵԳԻՆ եպիսկոպոս Հովսեփյանին (հետագայում` Գարեգին Ա Հովսեփյան. Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիո):
Սարդարապատի հերոսամարտի ակտիվ մասնակիցներից: Գլխավորում էր ղարաբաղցիներից բաղկացած հինգերորդ գունդը, որը ստացավ «Մահապարտներ» անվանումը: Սիմոն Վրացյանը նրան համեմատում էր Ղևոնդ Երեցի հետ:
Հերոսամարտի օրերին Գևորգ Ե Տփղիսեցու հրամանով նախադեպը չունեցող հրաման է արձակվում. Էջմիածնի հոգևորականությունը պիտի զինվի և ժողովրդի հետ մարտադաշտ դուրս գա: Կազմավորվել էր միայն հոգեւորականներից բաղկացած շուրջ 300 հոգանոց ջոկատ: Հնչեցվում են եկեղեցիների զանգերը Արագածից մինչեւ Արաքս, Սարդարապատից մինչեւ Սևան:
Կամավորներին առաջնորդողներից էր հայագետ տեր Գարեգին եպիսկոպոս Հովսեփյանը, ով այդ ժամանակ ճեմարանի տեսուչ էր: Վեհափառի հանձնարարությամբ նա մեկնում է Սարդարապատ: Եվ ազդեցիկ ու սթափեցնող ելույթով փորձում ոգեշնչել ընկճված ու հուսահատ զինվորներին. «Հայ ժողովուրդն օրհասական կռիվներ շատ է ունեցել եւ միշտ ելք է գտել ու փրկել իրեն:
Ելքը եղել է անձնազոհ հերոսությունը… Հետ նայեցեք, մեզ մնացել են Երեւանն ու Էջմիածինը…
Եթե հերոսության չդիմենք, ամեն ինչ կորչելու է իսպառ, այլեւս չի լինի ո´չ հայ, ո´չ հայի հայրենիք…» :
Ոչ մի արձագանք, ոչ մի փոփոխություն: Սակայն նա չի վարանում, շարունակում է.
«Հայրենակիցնե´ր, եղբայրնե´ր եւ որդինե´ր, հին դարերում, երբ հայոց զորքը պատրաստվում էր թշնամու դեմ գնալու, նրա հրամանատարները գալիս էին Էջմիածին` կաթողիկոսի մոտ` նրա աջը համբուրելու եւ օրհնությունն առնելու: Բայց այս անգամ վտանգն այնքան ահավոր է ու մեծ, որ ահա ես եմ Սուրբ Էջմիածնից եկել ձեր բոլորի ձեռքը համբուրելու, որ փրկենք հայրենիքը, փրկենք ձեր պատիվը, հայի պատիվը…»:
Եվ արտասվում է ապագա կաթողիկոսը, արցախցի հայորդին, ում ելույթն, իրոք, շրջադարձային էր: Ականատեսները վկայում են, որ ճակատի մի հատվածում, երբ խուճապ ու փախուստ էր սկսվել, հոգևորականներից մեկը պառկել էր նահանջող զինվորների առաջ ու հայտարարել.
«Ինձ կրնկակոխ արեք, նոր փախեք»: Նահատակին վայել այս վարքից ցնցված՝ նահանջողները շրջվել շարունակել են սրբազան պատերազմը:
