Շախկախի վանքը

Շախկախի վանքը գտնվում է Հադրութի շրջանի Սարինշեն գյուղի հարավային մասում։

Ըստ Գտչավանքի վանահայր Առաքել Կոստանդյանցի՝ Սրբավայրի անվանումը կապված է Պարսկաստանի Շաղախ նահանգից Ամարաս եկած և քրիստոնեությունը ընդունած մի պատանու անվան հետ, ով ժամանակի ընթացքում տարբեր հոգևոր գործառույթներ էր իրականացնում Ամարասի տաճարում։

Տղայի հայրը բռնությամբ փորձել է որդուն ետ տանել և ճանապարհին, երբ որդին փորձել է փախչել, զայրացած նրան սրախողխող է արել Դիզափայտ լեռան արևելեյան կողմում գտնվող մի լեռան ստորոտում։

Այդ պահին լույս է իջել սրբի մարմնի վրա և հայրը ուշքի գալով և զղջալով իր արածի համար, գնում է ոչ հեռու գտնվող Սպիտակ խաչ վանքը և վանականներին պատմում դեպքի մասին, ովքեր արդեն ծանոթ էին Սրբին։

Վանականները վանահոր գլխավորությամբ գալիս են այդ վայրը և «մարմինը ամփոփեցին նահատակության տեղում, ակներև մեծ լույս ճառագայթեց [շողշողաց] երկնքից սուրբ տապանի վրա, որից բժշկության բազում հրաշքներ եղան: Եվ սուրբ տապանի վրա մի եկեղեցի շինեցին»:

Ըստ ներկայիս եկեղեցու բարավորի վրա պահպանված արձանագրության, այն կառուցվել է 1865 թվականին․

«1865 ամի կառուցաւ Սուրբ վանքս Շաղաղու՝ արդեամբ և ծախիւք Վըրդնաշատ գիւղի բնակիչ Աւագայ Գասպարեան՝ ի յիշատակ հանգուցեալ հոգւոյ իւրոց եւ համայն ննճեցելոց» :

Այս մասին ևս խոսում է Գտչավանքի վանահայրը․

«Մեր այս ժամանակում մի մարդ՝ անունը Ավագ, երկու աչքով կույր, յոթ տարի ուխտավոր մնաց սուրբ վկային, նորոգեց եկեղեցին:

Դրա համար համառորեն ծոմ էր պահում, ոտնաբոկ այցելում էր սուրբ տապանին՝ առաջնորդ ունենալով քրոջը:

Նույն գիշերը լիապես ողջացավ անբուժելի կուրությունից, որի համար երկուսն էլ ուխտեցին չամուսնանալ մինչև մահ, ծառայել միայն սուրբ գերեզմանին:

Հին մատուռը ևս քանդեցին, նոր հիմք նետեցին և շինեցին, որի քարերը մարդիկ բերեցին սրբազան եպիսկոպոս Սարգսի հրամանով:

Օծեցի ես անարժանս»:

Հարկ է նշել, որ սրբավայրի մասին հիշատակություններ կան ավելի վաղ եղած աղբյուրներում։

Այսպես Աբրահամ անունով մի աբեղա ՌԼԳ (1584) տարում մի ավետարան է գրում․

«Երկիրս Դիզակայ եւ ի գեաղս Հատրութի յանապատս որ կոչի Շախկախ և ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստվածածնիս ի հայրապետութիւն Տավիթ կաթողիկոսի եւ ի սուրբ անապատիս առաջնորդութիւնն Յոհաննես եպիսկոպոսէս եւ յիշխանութիւնս Խոտայպանդին դառն եւ դժուարին ժամանակիս»։

Այն հիշատակվում է նաև 1673 թ․ Տյաք գյուղում գրված մի Ավետարանում․

«յերկիրս Դիզակու ի գիւղս Դաք ընդ հովանեաւ սուրբ եւ նշանաւոր տեղւոջ, որ կոչի Շախկախ եւ այլ միաբանիցս Յակոբ եպիսկոպոսին եւ տէր Մկրտչին, տէր Բարսղին գրոց աշակերտ Սաղաթին»:

Վանական համալիրը բաղկացած է եկեղեցուց, մատուռից և ուխտավորների սենյակից։

Եկեղեցին ուղղանկյուն հատակագծով միանավ սրահ է, արևելյան կողմում կիսաշրջանաձև խորանով։

Մուտքն բացվում է հարավային կողմում։

Կառուցված է տեղական սրբատաշ ու կոպտատաշ քարով և կրաշաղախով, կամարները, մուտքի եզրաքարերը սրբատաշ են։

Եկեղեցու ներսում կա մի տապանաքար հետևյալ արձանագրությամբ․.

«Այս է տապան Ս[ուր]բ Շաղախի Քրիստոնէից ուխտատեղի․

Ընծայեցի մեր ծնողաց յիշատակի․ Օվ որ կարթա Ա[ստուա]ծ ողորմի»:

Եկեղեցու արևմտյան մասում կա եկեղեցուն կից ավելի հին շինության ավերակ, որից պահպանվել է արևմտյան պատը։

Վանքի արևմտյան մասում գտնվում է ուխտավորների սենյակը։

Դռան բարավորի վրա պահպանվել է շինարարական արձանագրությունը․

«Շինեալ յիշատակ միակ այս սենեակս Շուշի քաղաքացի Աւետիս Սարգսեան Սարտարեանցս բնակարան ուխտաւորաց ի սուրբ տեղեացս 1875 ամի փրկչակական թուականացս»:

Վանական համալիրից եկեղեցին ամբողջությամբ վերանորոգվել է 2014 թվականին։