Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղությունը վեհ նպատակ է, բայց դրա գինը չի կարող լինել ԼՂ-ում էթնիկ զտումը. Washington Examiner
Ամերիկյան Washington Examiner ամսագիրը հրապարակել է «Էթնիկ զտումները չեն կարող լինել Հայաստան-Ադրբեջան կայուն խաղաղության գինը» վերատառությամբ հոդվածը՝ ընդգծելով, որ ԽՍՀՄ առաջնորդ Իոսիֆ Ստալինի կողմից Ադրբեջանին փոխանցված հին հայկական նահանգ Լեռնային Ղարաբաղը պատմական մեծ կարևորություն ունի, քանի որ «այն ժողովրդավարական շարժման ծննդվայր է»:
Հոդվածագիր, քաղաքական վերլուծաբան Մայքլ Ռուբինը հիշեցնում է, որ Խորհրդային Միության փլուզման սկիզբը դրած ժողովրդավարական շարժումը սկսվել է Ստեփանակերտից՝ Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաքից:
«Երբ Խորհրդային Միությունը փլուզվեց, տարածաշրջանի հայ բնակիչները հաստատեցին ինքնավարության իրենց սահմանադրական իրավունքը նախ միջնորդությամբ, ապա հանրաքվեով: Ադրբեջանը մերժեց այդ տարածաշրջանային ինքնավարությունը, որը բիրտ ուժով ջախջախելու փորձեց ձեռնարկեց, սակայն ապարդյուն։ Ադրբեջանի բանակը հետ մղվեց, իսկ Լեռնային Ղարաբաղը գրեթե երեք տասնամյակ իրական խորհրդարանական ժողովրդավարություն վայելեց մի տարածաշրջանում, որտեղ ժողովրդավարությունը, առնվազն մինչև 2018 թվականը, բացակայում էր կամ անկայուն էր։ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնակառավարումն ավարտվեց 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին, երբ ադրբեջանական զորքերը ներխուժեցին տարածաշրջան՝ ոչնչացնելով աշխարհի հնագույն քրիստոնեական համայնքներից մեկը», – գրում է հեղինակը:
Նա ընդգծում է, որ ադրբեջանական ներխուժումը տեղի է ունեցել ընդամենը չորս օր այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ պետքարտուղարի Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով օգնականի պաշտոնակատար Յուրի Կիմը սենատորներին հավաստիացրել էր, որ Միացյալ Նահանգները չի հանդուրժի Լեռնային Ղարաբաղում հայերին «էթնիկ զտումների» ոչ մի փորձ:
«Նա ստում էր, բայց այդ գործում մենակ չէր։ Նույնիսկ այն ժամանակ, երբ Ալիևը նվաստացնում էր ԱՄՆ-ի բանագնացներին, պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը շարունակում էր ապահովել օգնության և ռազմական տեխնիկայի հոսքը դեպի Բաքու: Freedom House-ն այս շաբաթ զեկուցել է, որ «Ադրբեջանի փաստաթղթավորված գործողությունները համապատասխանում են էթնիկ զտումների չափանիշներին»: Այդ դեպքում ինչո՞ւ են Բլինքենը, Սպիտակ տան ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջեյք Սալիվանը և ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության ադմինիստրատոր Սամանթա Փաուերը երկիմաստ վերաբերվում ցեղասպանությանը: Կասկած չկա. Ադրբեջանին հանգստացնելու ԱՄՆ որոշումը վերևից է գալիս», – նշում է վերլուծաբանը:
Այս համատեքստում Ռուբինը հիշեցնում է, որ մայիսի 4-ին Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան Մարկ Լիբբին հայտարարել էր, որ պատճառ չի տեսնում գնալու Շուշի: Հեղինակի համզմամբ՝ Վաշինգտոնում ինչ-որ մեկն ուշադրությւոն է դարձրել Լիբիի ապստամբության քայլին, քանի որ երկու օր անց դեսպանը ոչ միայն այցելել է Շուշի, այլև իր խոսքում բաց է թողել ցանկացած հիշատակում էթնիկ զտումների և եկեղեցիների ու քրիստոնեական հուշարձանների ավերման մասին և փոխարենն ասել էր, որ տպավորված է:
«Եվ միայն Պետքարտուղարությունը չէ, որ հարգանք է ցուցաբերում Ալիևի նկատմամբ: Հունիսի 26-ին ԱՄՆ Եվրոպական հրամանատարությունը շնորհավորել է ադրբեջանական բանակին՝ կրկին չհիշատակելով բռնաբարությունների, անդամահատումների և գերեվարված հայ զինվորների և քաղաքացիական անձանց մահապատժի վերաբերյալ տեսանյութերի մասին։ Թերևս նախագահ Ջո Բայդենի թիմը կարծում է, որ գինը արժե այն, եթե ԱՄՆ-ը կարողանա վերջնական խաղաղ համաձայնագիր ձեռք բերել հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը մշտապես կարգավորելու համար: Բլինկենը, Փաուերը և Սալիվանը կարող են նույնիսկ հավատալ, որ կարող են ուժեղ զինել Ալիևին և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին, որպեսզի համաձայնվեն խաղաղության համաձայնագրի հուլիսի 9-ից 11-ը Վաշինգտոնում կայանալիք ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի ժամանակ։
Բայդենի երեք օգնականներն էլ թաքցնում են Բայդենի թուլությունը՝ սեփական իշխանությունը մեծացնելու համար։ Բոլոր երեք պաշտոնյաների աշխատանքի հեռանկարները մնում են կապված Բայդենի քաղաքական երկարակեցության հետ, և նրանք հույս ունեն, որ խաղաղ համաձայնագրի ձեռքբերումը կարող է փոխել Բայդենի մարզավիճակի մասին խոսակցությունը:
Այնուամենայնիվ, զավեշտն այն է, որ չնայած Բայդենի օգնականները կարծում են, որ կարող են լարել Ալիևին, նրանք չեն հասկացել, որ նա նրանց լար է տալիս: Ալիևը կկանգնի, կխառնվի և կսպասի ԱՄՆ ընտրություններին, նախքան որևէ տեւական խաղաղության համաձայնություն ձեռք բերելըԲլինկենի, Փաուերի և Սալիվանի հավակնությունները, սակայն, ավելի քիչ հավանական են դարձրել որևէ խաղաղություն, քանի որ նրանք կորցրել են բարոյական բարձր դիրքը՝ անտեսելով էթնիկ զտումները՝ հանուն անիմաստ և դատարկ ստորագրման արարողության:Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղությունը վեհ նպատակ է, բայց դրա գինը չի կարող լինել էթնիկ զտում։ Ալիևի հանցագործությունները սպիտակեցնելը չի ներկայացնում ոչ բարդ դիվանագիտություն, ոչ էլ ճանապարհ դեպի խաղաղություն. Ավելի շուտ, դա միավորում է մարդասիրական ողբերգությունը, որի գինը նոր սերունդը կվճարի արյան մեջ:
