Ի՞նչը կարող է վճռո­րոշ լի­նել առա­ջի­կա ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյուն­նե­րում. «Փաստ»

«Կիրակի պարզ դարձավ, որ արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին (եթե, իհարկե, դրանք կայանան) մասնակցելու է նաև ՀԱԿ-ը՝ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի գլխավորությամբ: Այսպիսով, արձանագրենք, որ այս ընտրություններին մասնակցելու են Հայաստանի նախկին երեք նախագահները: Ճիշտ է, Սերժ Սարգսյանը, կարծես, ցուցակում չի լինելու և հայտարարել է, որ բարձր պաշտոններում ավարտել է իր ծառայությունը, սակայն, որպես ՀՀԿ նախագահ, բնականաբար, անմիջական մասնակցություն ունենալու է:

Իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ու Ռոբերտ Քոչարյանը գլխավորելու են իրենց ուժերի ցուցակները: Սա լավ է, թե վատ, ճաշակի հարց է: Սակայն, ուզենք, թե չուզենք, պետք է արձանագրենք, որ երեք նախագահների մասնակցությունը առանձնահատուկ բովանդակություն ու որակ է հաղորդելու ընտրություններին: Իհարկե, այստեղ կան նաև որոշ նրբերանգներ, մասնավորաբար ՀԱԿ-ի մասով: Լևոն Տեր-Պետրոսյանի՝ համագումարյան խոսքը իրեն բնորոշ դիվանագիտական, վերլուծական միտքն ուներ, շատերը նույնիսկ նոր բառ սովորեցին: Միևնույն ժամանակ, հարուստ էր հակաքարոզչության բուռն էլեմենտներով, ու, ամենայն հավանականությամբ, նրա ղեկավարած ուժը այդպես է անցկացնելու քարոզարշավը, ինչը զարմանալի չի լինի, քանզի հենց Տեր-Պետրոսյանն է հասարակությանը պառակտելու, «ղարաբաղցիներ-հայաստանցիներ» ջրբաժան մտցնելու, «ով մեզ հետ չէ, դավաճան է» վտանգավորագույն թեզը շրջանառության մեջ դնելու, այլոց հնարավոր ու անհնար մեղադրանքներ ներկայացնելու և այդ ֆոնին սուրբ երևալու գործելաոճի «կնքահայրը» (այս անգամ էլ Տեր-Պետրոսյանն ամեն ինչ անում էր ցույց տալու, թե իրենից հետո 23 տարի երկրում միայն վատն է եղել): Գործելաոճ, որը տարիների ընթացքում հրաշալի յուրացրեց ու կատարելագործեց Նիկոլ Փաշինյանը:

Այդուամենայնիվ, ՀԱԿ-ի մասնակցությունը վստահաբար կարևոր նշանակություն կարող է ունենալ հետագա զարգացումների առումով: Հասկանալի է, որ առաջին նախագահի առաջին ու հիմնական թիրախը եղել ու մնում է Ռոբերտ Քոչարյանը, նրա պայքարը Քոչարյանի դեմ է, ու այդպես եղել է 1998 թվականից այս կողմ: Ավելին, նույնիսկ ինքն է խոստովանում, որ իր առաջարկը՝ միավորվել երեք նախագահներով, նպատակ է ունեցել լուծել երկու խնդիր. «Մի կողմից՝ խափանել Նիկոլ Փաշինյանի վերարտադրությունը, մյուս կողմից` բացառել Ռոբերտ Քոչարյանի վերահաստատումը պետության ղեկին»: Ներկա վիճակում թիրախավորել Փաշինյանի դեմ պայքարողներին նշանակում է ուղղակի աջակցել Փաշինյանին, որ ուժի կողմից էլ դա լինի, և այս դեպքում ձեռքի հետ Նիկոլ Փաշինյանին քննադատելը դառնում է մի տեսակ արհեստական, եթե նույնիսկ առերևույթ փորձել ես տարանջատվել Նիկոլից՝ իբր նրա «կնքահայրը» չես, կամ փոշմանել ես, որ այդպիսին ես եղել:

Սակայն նույնիսկ այդ դեպքում պարզ է, որ Տեր-Պետրոսյանին ձայն են տալու իր կողմնակիցներն ու ՀԱԿ համակիրները, որոնք շատ չեն, և նրանք, որոնք դեմ են երկրորդ ու երրորդ նախագահներին, բայց ուրախ կլինեին ձայն չտալ Նիկոլ Փաշինյանին: Ակնհայտ է, որ «Հայաստան» և «Պատիվ ունեմ» դաշինքներին ձայն տալ պատրաստվող որևէ մեկը չի կարող հանկարծ մտքափոխվել ու ձայն տալ ՀԱԿ-ին: Նույն հաջողությամբ դժվար է պատկերացնել մի «լևոնականի», որ կարող է հանկարծ քվե տալ երկրորդ ու երրորդ նախագահներին կամ նրանց ղեկավարած ուժերին: Այսինքն, ՀԱԿ-ի քվեները, կրկնենք, բացի երդվյալ ՀԱԿ-ականներից ու ՀԱԿ համակիրներից, նրանք են լինելու, որոնք գուցե ընդդեմ երկրորդի ու երրորդի ի վերջո ձայն տային Նիկոլ Փաշինյանին, կամ նրանք, որոնք սկզբունքորեն դեմ են թե՛ գործող իշխանությանը, թե՛ նախկին երկու իշխանություններին: Այսինքն, ՀԱԿ-ի մասնակցությունն առաջին հերթին նպատակ ունի վերցնել այն քվեները, որոնք կարող էին Նիկոլ Փաշինյանից «փախչել», սակայն գնալ այնպիսի ուժերի, որոնք նշյալ միջանկյալ գոտում են, բայց ընտրություններից հետո վստահաբար կոալիցիոն կառավարություն չեն կազմի Նիկոլի հետ և թույլ չեն տա, որ նա վերարտադրվի:

Իսկ ՀԱԿ-ը դա կարող է անել, թեկուզ միայն նրա համար, որ թույլ չտա Ռոբերտ Քոչարյանի վերադարձը իշխանություն: Բայց, ինչպես ցույց է տվել ժամանակը, անտարակույս մեծ ինտելեկտի տեր Լևոն Տեր-Պետրոսյանի քաղաքական հաշվարկները հաճախ սխալ են լինում, և նա, անկախ տարբեր հաշվարկներից ու պլաններից, կամա թե ակամա, կարող է խփել Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության քաղաքական «դագաղի» վերջին մեխը հենց վերը նշված պատճառներով ու հաշվարկներով: Ընդ որում, կապ չունի՝ ինքը ցանկանում է դա, թե ոչ: Այսուամենայնիվ, կա նաև մեկ այլ կարևոր հանգամանք: Թե՛ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, թե՛ Ռոբերտ Քոչարյանի, թե՛ Սերժ Սարգսյանի հասցեին քննադատությունների, նույնիսկ անվանարկումների ու որակումների պակաս չի եղել: Սակայն այն բանից հետո, երբ նրանք հայտարարեցին ընտրություններին մասնակցելու մասին, բնական սուր արձագանքներից զատ, զարմանալիորեն շատ էր նաև ոգևորությունը:

Դեռ շատ առիթ կլինի մանրամասնել այս ֆենոմենը, սակայն գոնե առաջին հայացքից, կարծես, ժողովրդական հայտնի խոսքի հետ գործ ունենք. «Մինչև չգա հետինը, չի հիշվի նախկինը»: Այս դեպքում, անկախ նախկին երեք նախագահների ունեցած թերություններից ու բացթողումներից, հասարակության գերակշիռ մասի համար նրանք այսօր փրկօղակ են ընկալվում: Երեք նախագահները միմյանցից շատ տարբեր են թե՛ իրենց տեսակով, թե՛ իրենց կառավարման մոդելով, թե՛ շատ հարցերում սկզբունքային մոտեցումներով: Բայց, որքան էլ տարօրինակ է, նրանք նաև որոշակի ընդհանրություններ ունեն, ու սա դժվար է չընդունել՝ անկախ նրանից, թե որ նախագահին ով ինչպես է վերաբերվում: Նախ՝ երեք նախագահները խորհրդանշում են հաղթանակ, արժանապատվություն, ապահովություն, անվտանգություն, պետականակերտություն: Երկրորդ՝ նրանց թիմերում մեծամասնություն են կազմում ինտելեկտուալները, որոնց ՕԳԳ-ն երկրի ու պետության համար բավականին մեծ է, կրկնենք՝ անկախ թերություններից ու սխալներից:

Երրորդ՝ երբևէ որևէ հայ վատ չի զգացել նրանից, որ իր երկիրը դրսում ներկայացրել են երեք նախագահները: Նույնիսկ ընդհակառակը: Այս ցանկը կարելի է լրացնել: Սակայն կարևորն այն է, որ հանրությունը, քննադատելով նրանց, այսօր կանգնած է մի իրավիճակի առջև, երբ նախկին նույնիսկ ամենամեծ սխալները ոչինչ են թվում այն ամենի հետ, ինչ մեր երկրի հետ արեց Նիկոլ Փաշինյանը: Առավել ևս, որ պարզվեց՝ ժամանակի հետ «նախկինների» հետ կապված շատ թեմաներ պարզապես կա՛մ կեղծ էին, կա՛մ ուռճացված: Ցավոք, հաճախ հենց «լևոնականների», այդ թվում՝ Փաշինյանի ձեռամբ: Արդեն երեք տարի է՝ Նիկոլ Փաշինյանն իր թիմով հետևողականորեն ոչնչացնում է երեսուն տարվա բոլոր ձեռքբերումները, խորհրդանշում ճիշտ հակառակը այն ամենի, ինչը նշեցինք վերևում:

Այսօր մենք ունենք Արցախի մեծ մասի կորուստ, հազարավոր զոհեր, գնալով խորացող վտանգ՝ կախված Հայաստան աշխարհի վրա, ձախողում ու ավերում բոլոր ոլորտներում: Եվ բնական է, որ հանրության մեծ մասին ոգևորում է ինտելեկտուալիզմը, հաղթանակը, արժանապատվությունը, անվտանգությունը, ապահովությունը, ինքնիշխանությունը, այլ ոչ հակառակը: Եվ հենց այս հանգամանքն էլ կարող է վճռորոշ լինել առաջիկա արտահերթ ընտրություններում»,-գրում է թերթը։