Ինչո՞ւ է շտապում Նիկոլ Փաշինյանը. 168.am

«168 Ժամ»-ը գրում է․ «Հեղափոխությունից առաջ խոստացել էի, որ մեկ-երկու տարում բյուջեի եկամուտները կավելանան 25-30 տոկոսով: Եվ ահա՝ 2019թ. առաջին կիսամյակում նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ պետական բյուջեի եկամուտներն ավելացել են 25,1 տոկոսով կամ 152 մլրդ դրամով»,- իր ֆեյսբուքյան էջում հերթական գրառումն է արել Նիկոլ Փաշինյանը։

Ոչինչ, որ վարչապետը չափից շատ է շտապել Հայաստանի հպարտ քաղաքացուն աչքալուսանք տալու հարցում։ Վեց ամսվա արդյունքներով չեն դատում բյուջեի եկամուտների աճի մասին։ Դրա համար պետք է սպասել մինչև տարեվերջ, և այն ժամանակ պարզ կլինի, թե իրականում քանի՞ տոկոսով են ավելացել եկամուտները։

Հաստատ համոզված եղեք, որ աճը տարեվերջին շատ ավելի ցածր է լինելու, քան վարչապետի հայտարարած ցուցանիշն է։ Այդպես մտածելու համար արդեն այսօր բավարար հիմքեր կան։

Առաջիկա ամիսներին սպասվում է, որ բյուջեի հարկային մուտքերը նույնիսկ ավելի քիչ կլինեն, քան պլանավորված է եռամսյակային համամասնություններով։ Այդ մասին ոչ վաղ անցյալում հայտարարեց նաև Պետեկամուտների կոմիտեի նախագահը` խնդիրը, իհարկե, փորձելով տեղափոխել այլ դաշտ։ Հարկերի սպասվող թերակատարումը ՊԵԿ նախագահը պատճառաբանեց եռամսյակային համամասնությունների ոչ ճիշտ պլանավորմամբ։ Թեև դա էլ անհասկանալի է, որովհետև համամասնություններն օդից չեն վերցվում, դրանք պլանավորում և հաստատում է կառավարությունը։ Ու դեռ հարց է` սպասվող թերակատարումները ոչ ճիշտ պլանավորմա՞ն, թե՞ այլ գործոնների հետևանք են լինելու։

Բայց խնդիրը նույնիսկ դա չէ։ Երբ վարչապետը փորձում է տպավորություն ստեղծել, որ կատարել է բյուջեի եկամուտների ավելացման վերաբերյալ իր խոստումը, պետք է հիշի նաև, թե ժամանակին խոսքն ինչի մասին է եղել։

Նախ` Նիկոլ Փաշինյանը խոստանում էր ոչ թե բյուջեի եկամուտները մեկ-երկու տարում ավելացնել 25-30 տոկոսով, այլ ապահովել տարեկան լրացուցիչ 30 տոկոսով ավելի եկամուտ։ Սրանք բոլորովին տարբեր բաներ են։

Այն, որ բյուջեի եկամուտներն ամեն տարի էլ ավելանում են, նորություն չէ։ Լրացուցիչ 30 տոկոսը բոլորովին այլ հասկացություն է, որը ենթադրում է բյուջեի հավելյալ առնվազն 800 միլիոն, եթե չասենք՝ ընդհուպ մինչև 1 մլրդ դոլարի եկամուտ։

Կա՞ նման եկամուտ, թե՞ ոչ։ Իհարկե չկա՛։ Ու նույնիսկ մեծ հարց է, թե պաշտոնապես հայտարարվող 25,1 տոկոս ավելացումն ինչի՞ հաշվին է եղել։

Փաստն այն է, որ իշխանափոխությունից հետո հարկային եկամուտների հետ կապված ինչ-որ տարօրինակություններ են տեղի ունենում։ Հիշենք թեկուզ անցած տարվա վերջին օրերին արձանագրված աճպարարությունները, որոնց հետևանքով հաշված ժամերի ընթացքում ստուգումներ բացվեցին, ակտեր գրվեցին և բավական մեծ գումարներ մուտքագրվեցին բյուջե։ Բայց այդպես էլ որևէ նորմալ բացատրություն չտրվեց այդ երևույթին։ Թեև նույնիսկ դա չփրկեց բյուջեն թերակատարումից։

Դրանով, իհարկե, բյուջետային մուտքերի հետ կապված տարօրինակությունները չեն ավարտվում։ Դրանք շարունակվեցին նաև այս տարվա սկզբին, երբ պարզ դարձավ, որ առանձին հարկատեսակների գծով մուտքերը բացասական են։ Այսինքն` բյուջեն պարտք էր մնացել հարկատուներին։

Այդպես էլ մինչև հիմա չի պարզաբանվում, թե ինչո՞ւ է տարեսկզբից բյուջեի միասնական հաշվի մնացորդը հանկարծ դարձել բացասական։ Հիշեցնենք, որ խոսքն այն հաշվի մասին է, որտեղ կուտակվում են հարկատուների փողեր` հետագայում կատարած աշխատանքների դիմաց գոյացող հարկային պարտավորությունները սպասարկելու համար։

Բյուջեի միասնական հաշվի մնացորդն անցած ամբողջ տարվա ընթացքում դրական էր։ Ավելին, 2018թ. վերջին այն գերազանցում էր 48 մլրդ դրամը։ Սակայն այս տարվա սկզբից դարձել է բացասական, ու այդ միտումը գնալով խորանում է։

Արդեն հունվար-հունիսի կտրվածքով՝ միասնական հաշվի բացասական մնացորդը գերազանցում է 15,6 մլրդ դրամը։ Միայն հունիսին այն համալրվել է ավելի քան 2,2 միլիարդով։

Ո՞ւր են միասնական հաշվի վրա կուտակվող գումարները։ Կամ, եթե միասնական հաշվի մնացորդը բացասական է, դա նշանակո՞ւմ է արդյոք, որ բյուջեն պարտք է մնացել հարկատուներին։

Սրանք հարցեր են, որոնք այդպես էլ մնում են անպատասխան։ Ու հանկարծ պարզվում է, որ ունենք հարկային եկամուտների հսկայական աճ։

Որ իրականում բյուջեի եկամուտներն ավելացել են, այդպես էլ կա։ Բայց այնպես չէ, որ նախկինում աճ չկար, և միայն իշխանափոխությունից հետո է այդպես։

Գուցե հիմա աճի տեմպը բարձր է, բայց նախկինում ևս բյուջեի եկամուտներն ավելանում էին, և դա թավշյա հեղափոխության մենաշնորհը չէ։ Ասենք` 2017թ. բյուջեի հարկային եկամուտներն աճել էին 79 միլիարդ, իսկ անցած տարի` 99 մլրդ դրամով։

«Բյուջեի եկամուտների ավելացման արդյունքում հնարավորություն է ընձեռվել նախաձեռնել հետևյալ խոշոր ծրագրերը,- գրում է վարչապետը՝ հատ առ հատ թվարկելով դրանք։ -Հունիսի 1-ից միջինը 10 տոկոսով բարձրացել է զինծառայողների աշխատավարձը, սեպտեմբերի 1-ից 10 տոկոսով կբարձրանա շուրջ 38 հազար ուսուցիչների աշխատավարձը, 2020թ. հունվարի 1-ից 10 տոկոսով կբարձրանան կենսաթոշակները, հավելյալ 7 մլրդ 400 մլն հատկացվելու է ճանապարհաշինությանը՝ ընդհանուր 330 կմ երկարությամբ ավտոճանապարհների վերանորոգման համար, հավելյալ 10 միլիարդ դրամ սուբվենցիոն ծրագրերով հատկացվելու է համայնքներին՝ համայնքային ծրագրեր իրականացնելու համար, 3 մլրդ դրամ հատկացվելու է 1988 թվականի երկրաշարժի հետևանքով բնակարան կորցրած այն քաղաքացիների բնակարանային խնդիրները մեկ ծրագրով լուծելու համար, որոնց նկատմամբ պետության ունեցած պարտավորությունները դե յուրե արձանագրված են»:

Կարդում ես ու զարմանում. Լավ, ենթադրենք, թե հունիսի 1-ից զինծառայողների կամ սեպտեմբերի 1-ից ուսուցիչների աշխատավարձի սպասվող բարձրացումը բյուջեի եկամուտների ավելացման արդյունք է, բայց ի՞նչ կապ ունի այս տարվա բյուջեի հետ հաջորդ տարի սպասվող կենսաթոշակների 10 տոկոսանոց ավելացումը։ Հիմա ի՞նչ, այս տարվա գումարները պիտի կուտակենք, որ հաջորդ տարի թոշակ բարձրանա՞։ Եթե սա է տրամաբանությունը, ապա չպետք է զարմանալ, որ կառավարությունը տարվա առաջին կեսին բյուջետային ծախսերի ավելի քան 20 տոկոս թերակատարում է թույլ տվել։

Ի դեպ, գուցե մի լայվ էլ վարչապետը նվիրի բյուջեի ծախսերին, որը պակաս կարևոր չէ, քան եկամուտները»։