«Կեղծ խաղաղության գինը»

kinoashkharh.am-ը ներկայացնում է

Պատմությունը կրկնվելու սովորություն ունի. խելացի են այն ազգերը, որոնք ոչ միայն իրենց, այլև ուրիշների պատմությունից են դասեր քաղում։ Օրինակ՝ 100 տարի առաջ էլ էին թուրքերը փորձում Սյունիք մտնել. Գարեգին Նժդեհը նրանց հետ շպրտեց ու ապացուցեց, որ թուրքերը միայն ուժեղի հետ են հաշվի նստում, ուժի լեզուն են հասկանում։ 100 տարի առաջ էլ թուրքերը փորձել են Ալեքսանդրապոլ մտնել, իսկ Ալեքսանդրապոլում հայերը, իմանալով թուրքերի ցեղասպան մտադրությունների մասին, արել են նույնը, ինչ հիմա ազգի 90 տոկոսն է անում. ապրում է թմբիրի ու անհոգության մեջ՝ անտեսելով կամ չհավատալով թուրքերի նույն ցեղասպան  քաղաքականությանը։

Մեր պատմությանն առերեսվելու, այսօրվա ու երեկվա միջև աղերսներ գտնելու, այսօրվա ու երեկվա հայի կերպարների ցավալի նույնականացման փաստին առնչվելու նպատակով ու նաև պատմությունից դասեր քաղելու հորդորով մի խումբ էնտուզիաստներ փաստավավերագրական խաղարկային ֆիլմ են նկարել։

Պարզվում է՝ 100 տարի առաջ էլ են թուրքերը հայերին խաղաղության կեղծ պայմանագիր դեմ տվել։ Եվ ինչպես հայ ժողովրդի 90 տոկոսից ավելին է այսօր հավատում խաղաղության համաձայնագրին, այնպես էլ այն ժամանակվա հայերն են հույսեր կապել թուրքի հետ հաշտ ու խաղաղ ապրելու պատրանքներին… ու խաբվել են, մորթվել են, հող ու Հայրենիք են կորցրել: Բայց էլի  չեն խրատվել։

Եվ ուրեմն 100 տարի առաջ Ալեքսանդրապոլում տեղի ունեցած պատմական անցքերն էկրանավորելու, հանրությանը դրանց մասին տեղեկացնելու նպատակով էնտուզիաստների խումբը (ռեժիսոր, օպերատորներ, հնչյունային ռեժիսոր, սցենարիստ, դերասաններ, անիմատոր,  պրոդյուսերներ) քիչ բյուջեով, բայց մեծ ասելիքով ֆիլմ նկարելու ձգտումով մեկնել է Գյումրի ու հենց այնտեղ նկարահանել ալեքսանդրապոլյան պատմական իրադարձությունների փաստավավավերագրություն։

«Կեղծ խաղաղության գինը». այսպես է կոչվում ֆիլմը… և՛ վերնագիր, և՛ պատմություն ու մեզ համար նաև կրկնվող ներկա։

Մտահղացման հեղինակը, պրոդյուսերը Հարութ Հարությունյանն է, որը ուղիղ իմաստով նաև կանգնած է այս կինոնախագծի գլխին։ Նա է իր շուրջը համախմբել երիտասարդ մասնագետներին, նրանց վարակել պատմավավերագրություն էկրանավորելու ու ամեն գնով լավ ֆիլմ ստեղծելու ցանկությամբ։ «Կեղծ խաղաղության գինը» նոր ֆիլմի առիթով՝ Kinoashkharh-ի զրույցը Հարութ Հարությունյանի հետ է։

Որոշված էր. պիտի նկարեինք ու վերջ

Ֆիլմում օգտագործել ենք խաղարկային դրվագներ, անիմացիա՝ վավերագրական պատմություն ստանալու համար։ Դեպքերը զարգանում են 1918 թվականի ապրիլի 11-ից մինչև մայիսի 25-ն ընկած ժամանակահատվածում, երբ դեռ պետություն չունեինք. Սարդարապատի ճակատամարտը դեռ չէր եղել։ Ֆիլմի ամբողջ տեքստը՝ կադրում և կադրից դուրս, փաստավավերագրություն է՝ վերցված արխիվներից։ Մենք երևի մեկ-երկու նախադասություն ենք ավելացրել, ոչ ավելին։

Քանի որ պատմական փաստերի հետ գործ ունեինք, պետք էր ամեն ինչ՝ տեղը, ժամանակը բծախնդիր ճշգրտությամբ ներկայացվեր, տեքստ-սցենարը ցույց տվեցի պատմաբան Խաչիկ Ստեփանյանին։ Նրան չէի ասել, որ ֆիլմի տեքստ է։  Կարդաց ու ասաց. «Սա կարծես ֆիլմ լինի, բայց սրա տակ ո՞նց եք մտնելու»։ Ասացի՝ ֆիլմ է ու պիտի նկարենք… արդեն նկարել ենք։

Մեր պատմության մեջ կարևոր էջեր կան, որոնք մինչև հիմա լիարժեք ուսումնասիրված ու ներկայացված չեն։  Մինչդեռ  այդ դասերով պետք է նաև սերունդներ կրթել, որպեսզի ճանաչեն սեփական ազգին, ճանաչեն թշնամուն, իմանան, թե այս կամ այն իրադարձությունն ինչ հանգամանքներում է կատարվել, ինչպես է դրան վերաբերվել ժողովուրդը։

Մենք պարտավոր ենք իմանալ մեր պատմությունը, որպեսզի  մեր սխալները սրբագրենք ու այլևս նույն սխալը չգործենք։

Այն, ինչ ներկայացնում ենք ֆիլմում, շատ նման է այսօրվա իրադարձություններին։ Գործողությունները, քաղաքական իրավիճակը, հասարակական մթնոլորտն այնքան նման են այսօրվան։ Ապշում ես՝ ո՜նց կարելի է… Ուղղակի հայելային կրկնապատկեր։ Այն ժամանակ էլ է խաղաղության պայմանագրի թեմա եղել թուրքերի հետ։ Կարսը հենց դրա պատճառով է հանձնվել, որպեսզի խաղաղության պայմանագիր կնքեն։ Շատ հետաքրքիր պատմություններ կան Շիրակի թեմի (1914-1924 թթ.) առաջնորդական փոխանորդ   Արտակ Սրբազանի հուշերում, որոնց ֆիլմում անդրադարձել ենք: Սրբազանի հուշերն  ինձ համար հայտնություն էին։

Պարտքով ենք ֆիլմը նկարել, որ հետո գումարը վերադարձնենք

Ուզում ենք տարբերվող, ասելիքով առանձնահատուկ ֆիլմ ունենալ, որը կարողանանք դրսում էլ ներկայացնել։ Հենց սկզբում այդ նպատակն էինք դրել՝ ֆիլմը ցուցադրել տարբեր երկրներում, այդ պատճառով էլ այն եռալեզու է՝ հայերենն ու ռուսերենը՝ հնչյունավորմամբ, անգլերենը՝ ենթագրերով։

Մանրամասները՝ սկզբնաղբյուր կայքում: