Շանտաժ. Ժամանակ

Հոկտեմբերի 25-ին տարածաշրջանային այցով Երևան են ժամանել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները, որոնք տարածաշրջան այցը սկսել են Բաքվից` հոկտեմբերի 20-ին: Բաքվից հետո համանախագահները Ստեփանակերտում էլ հանդիպել են ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանի հետ, իսկ այսօր Երևանում են Հայաստանի ղեկավարության հետ հանդիպելու համար:

Մինչ այժմ ամերիկացի համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքը Երևանում տեղի ունեցած ճեպազրույցի ընթացքում հայտարարել է, որ այցի նպատակը ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցիչ Կասպրշիկի գրասենյակի մշտադիտարկման հնարավորությունների ընդլայնումն է: Ուորլիքը հայտարարել է, որ ապրիլյան պատերազմից հետո Վիեննայի և Սանկտ Պետերբուրգի հանդիպումներում պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվել այդ ուղղությամբ, և տարածաշրջանային այցով իրենք փորձելու են առաջ գնալ դրանք կյանքի կոչելու հարցում:

Ուորլիքի հայտարարության մեջ հետաքրքրականն այն է, որ նա չի խոսում Վիեննայի օրակարգում ընդգրկված մեկ այլ և թերևս առավել կարևոր գործոնի՝ հրադադարի խախտման հետաքննության միջազգային մեխանիզմի ներդրման մասին, որը ենթադրում էր հրադադարի վերահսկման տեխնիկական միջոցների տեղակայում կամ այլ կերպ ասած՝ հայ-ադրբեջանական սահմանի արձանագրում:

Սա լրջագույն հարց է, որը միայն հրադադարի խնդիր չէ, որ լուծում է, այլ ըստ էության հիմնավորապես փոխում է ներկայիս կարգավորման գործընթացի բնույթը և նաև պատասխանատվություն սահմանում հրադադարի խախտումների համար: Այսինքն՝ սա անվտանգության խորքային համակարգին առնչվող հարց է, որի մասին, սակայն, տարածաշրջանային այցի ընթացքում կարծես թե չի խոսվում:

Եվ, բնականաբար, հարց է ծագում, թե արդյո՞ք այդ խնդիրը դուրս է եկել օրակարգից: Եթե այո, ապա դա կարող է լինել Ռուսաստանի և Ադրբեջանի հաղթանակը, քանի որ Մոսկվան ու Բաքուն հետևողականորեն դեմ են հանդես եկել այդ մեխանիզմների ներդրմանը և՛ ապրիլյան պատերազմից առաջ, և՛ ապրիլյան պատերազմից հետո: Դժվար չէ հասկանալ, թե ինչու են Բաքուն և Մոսկվան դեմ այդ մեխանիզմին:

Բանն այն է, որ դրա ներդրումը ըստ էության զրկում է հակամարտության կարգավորման գործընթացում ռազմական շանտաժի կամ սպառնալիքի կիրառման հնարավորությունից: Մի բան, որին պարբերաբար դիմել են և՛ Ռուսաստանը, և՛ Ադրբեջանը, դրա վրա կառուցել իրենց ռազմատեխնիկական բազմամիլիարդ համագործակցությունը:

Ահա այս կոնտեքստում էլ հետաքրքրական է, թե արդյո՞ք գտնվել է որոշակի փոխզիջում, որ հրադադարի մեխանիզմի խնդիրը օրակարգից մղվում է ետ, իսկ Բաքուն և Մոսկվան գալիս են Կասպրշիկի գրասենյակի հնարավորությունների ընդլայնման հարցում համաձայնության՝ ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի և Հայաստանի հետ:

Եթե սա հետապրիլյան հրադադարը պահելու հարցում կունենա նշանակություն, ապա, իհարկե, նման փոխզիջմանը հնարավոր է դրական վերաբերել: Սակայն միևնույն ժամանակ ակնհայտ է, որ նման փոխզիջման վրա հրադադարը չի կարող երաշխավորված և երկարաժամկետ լինել, և, մեղմ ասած, հավանական է, որ դա կլինի ընդամենը ժամանակ շահելու միջոց Ռուսաստանի և Ադրբեջանի համար, մինչև հնարավոր կլինի նախապատրաստվել նոր ռազմական շանտաժի:

Այսինքն՝ Կասպրշիկի գրասենյակի հնարավորությունների ընդլայնումը արդեն զուտ տեխնիկական հարց է և ի զորու չէ հակամարտության կարգավորման գործընթացի տրամաբանություն փոխել: Իսկ եթե չի փոխվում տրամաբանություն, ապա գործընթացը շարունակում է ռազմական նոր էսկալացիայից բացի՝ այլ տեղ չտանող ճանապարհով ընթանալ:

Օրվա մյուս հրապարակումներին ծանոթացեք թերթի այս համարում: