‘Մարդկության համար Սումգայիթյան ողբերգության վտանգը միշտ առկա է կրկնվելու, եթե ….’Վահե Էնֆիաջյան
Այսօր ՀՀ ԱԺ պատգամավոր Վահե Էնֆիաջյանը հաղորդագրություն է տարածել, որում մասնավորապես ասված է.’24 տարի առաջ, Բաքվից 20 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Սումգայիթ քաղաքում, սկսվեցին հայերի հանդեպ մասսայական ջարդեր եւ էթնիկ զտումներ:
Ադրբեջանական պետության ամենաբարձր մակարադակով կազմակերպված եւ ծրագրավորված այս ջարդերը կոնկրետ նպատակ ունեին, բնաջնջելու եւ իրենց սեփականությունից ու կյանքից զրկելու միջոցով , հայերին արտաքսելու Ադրբեջանից: Ինչը շատ նման էր 1915թ. Օսմանյան կայսրության կողմից իրականացված հայերի հանդեպ ցեղասպանությանը:Սումգաիթյան դեպքերն ապացուցող բազում պատմական փաստեր կան:
Տեսանյութեր, նկարներ, իսկ ամենակարեւորը` կոտորածից փրկվածների պատմություններ եւ վկայություններ:Սակայն դեպքերն իրենց արդար եւ արժանի գնահատականը չստացան միջազգային հանրության կողմից:Մարդու կյանքը ամենաթանկն է, ինչը պաշտպանված է օրենքով եւ միջազգային իրավական ակտերով:Անկախ կրոնական դավանանքի, ազգային եւ ռասսայական պատկանելիությունից, մարդու ապրելու իրավունքն ու արժանապատիվ կյանքը պիտի լինի գերակա` մարդկության եւ պետությունների համար:Չպատժված յուրաքանչյուր հանցանք ծնում է նորը, իսկ կանխարգելումը պահանջում է համապատասխան պատասխանատվության բաշխում` միջազգային հանրության եւ պետությունների միջեւ:
Այն նաեւ նպաստում է ներգրավված պետությունների եւ միջազգային հանրության համագործակցությանը: Յուրաքանչյուր պետություն ունի ցեղասպանությունները եւ զանգվածային այլ ոճրագործությունները կանխարգելելու առաջնային իրավունք, սակայն պետության ինքիշխանությունը չի կարող խոչընդոտել միջազգային հանրության դերակարատմանը: Ինքնիշխանությունն այլեւս անվերապահորեն չի պաշտպանում պետությանը արտաքին միջամտությունից: Այն պարզապես պարտականություն է, որի համաձայն պետությունը պատասխանատու է իր ժողովրդի բարեկեցության համար:
Վերոնշյալ սկզբունքը ամրագրված է ‘Ցեղասպանության դեմ պայքարի’ կոնվենցիայի առաջին հոդվածում եւ արտացոլված է ինքնիշխանությունը որպես պարտավորություն, ինչպես նաեւ դրանից բխող ‘պաշտպանելու պարտավորություն նորմի մեջ’, ուստի մենք` ինքներս, եւ առհասարակ` միջազգային հանրությունը, պիտի մշտապես զգոն լինենք` որպեսզի կանխենք մարդկության հանդեպ կատարված հանցանքները, իսկ կատարվածներին տանք արդար գնահատական:
Բոլորը միշտ պիտի գիտակցեն, որ քաղաքական կամքի բացակայություը համարվում է ամենամեծ մարտահրավերը` մարդկությանը զանգվածային ոճրագործություններից պաշտպանելու հարցում:Իսկ քանի դեռ Ադրբեջանում տեղի ունեցած ջարդերը չեն դատապարտվել միջազգային հանրության, եւ ամենակարեւորը, հենց ադրբեջանի կողմից, մարդկության համար Սումգաիթյան ողբերգության վտանգը միշտ առկա է կրկնվելու: