«Պողպատյա հրամանատարին» տեսան արտասվելիս

Անկախության 25 ամյակի առիթով հիշենք նվիրյալ նահատակներին.

Երկու տասնամյակ առաջ դավադիր  գնդակն ընդհատեց  ՀՀ և ԼՂՀ առաջինաստիճանի «Մարտական խաչ»  շքանշանի ասպետ, «Անկախության բանակի» հրամանատար  Լեոնիդ  Ազգալդյանի  կյանքի փառահեղ ուղին…

Լեոնիդ Ազգալդյանը ֆիզիկոս էր, գիտնական:

Աչքի էր ընկնում ոչ միայն լայն մտապաշարով ու գրավիչ  արտաքինով,  այլև  մարզական նվաճումներով` գերազանց լողորդ էր: 1964 թ. բարձր ցուցանիշներով ավարտեց համալսարանը:

Սկսվեց գիտական աշխատանքը, որն սկզբից ևեթ վկայեց նրա անառարկելի տաղանդի մասին: Սակայն Լեոնիդ Ազգալդյանի գիտական գործունեությունը խախտեց 1988ը, այն բեկումնային 1988 ը, որը նոր էջ բացեց հայոց պատմության մեջ…

Ազգալդյանը, չնայած հասուն տարիքին, առաջիններից մեկը ռազմի դաշտ մեկնեց: Նա գիտեր, որ թիկունքում շատերը կկարողանանառաջացած հարցերը լուծել, մինչդեռ վախը հաղթահարել և կռվել՝ քչերը կարող են: Իսկ ինքը կարողէր, այն էլ ինչպես… Դա ցույց տվեց պատերազմը, որը հայտնաբերեց նաև նրա ռազմական մեծտաղանդը:

Նրա ամենամեծ երազանքն էր ունենալ հայկական կանոնավոր բանակ «թերևս  այդ  պատճառով կառույցը չկոչեց ջոկատ, այլ կնքեց բանակ անունով: Դա ուներհոգեբանական որոշակի իմաստ. այնազգը, որը դարեր ի վեր մոռացել էր սեփական բանակիգաղափարը, աստիճանաբար ձեռք էր բերում երկրի տիրոջ ինքնագիտակցություն: Իսկ զինվորներըդադարեցին ֆիդայի կոչվել և ունեցան իսկական զինվորի կարգավիճակ:

Դա եզակի բանակ էր… Այդ բանակի զինվորների ոգին « նվիրումն  ու արիությունը  կերազեր ունենալ ցանկացած  բանակ,  և ցանկացած  բանակ պետք է երջանիկ լիներ՝  ենթարկվելով  Լեոնիդի նմանհանճարեղ հրամանատարի «ով իրականում լեյտենանտի ուսադիրներ անգամ չուներ…

Յուրաքանչյուր զինվորը նրա համար բացառիկ էր ու թանկ: Նա զինվորների համար և ծնող էր, և ուսուցիչ, և հրամանատար: Հրաժարվելով հարմարավետ պայմաններից՝ Ազգալդյանը բոլորի հետ հավասար կրում էր զինվորական կյանքի դժվարությունները: Հրամանատարի բարոյական կերպարի ազդեցությունը  շատ մեծ էր ` զինվորները  պաշտում էին  իրենց խիստ, բայց անսահման բարի հրամանատարին: Ազգալդյանը զինվորներին «դուք»-ով էր դիմում« իսկ նրանք էլ՝ «պարոն Լեոնիդ» « և այդ «պարոնը»  հնչում էր ինչպես  բարձր  տիտղոս  ու  չափազանց  վայելում էր  նրա վեհ կերպարին …

«Ոչ մի կտոր հող չպետք է կորչի, սա  Հայաստանն է  և վերջ », ասում էր Ազգալդյանը, և այդ  պարզ  նախադասության  մեջ ամփոփված էր նրա դավանած բացարձակ արժեքը « նրա  կյանքի  ամբողջ  փիլիսոփայությունը… Ամեն ինչ  անում էր հանուն Հայաստանի…

Նա համոզված էր, որ բանակը ոչ միդեպքում չպետք է ներգրավվի քաղաքական գործընթացների մեջ, ուստի երբեք չարձագանքեց տարբե կուսակցությունների  անդամագրվելու  առաջարկներին… Նա պատկանում էր միայն իր ազգին « իր հայրենիքին … Մի անգամ  օտար  լրագրողը  նրան  հարցնում է. «Ի՞նչ գույնի եք դուք»: Նա ծունկի է գալիս, մի բուռ հող վերցնում և պատասխանում. «Սա է իմ գույնը»…

27 հաղթանակ և ոչ մի պարտություն՝ մեծ ու փոքր մարտերում … Նա երազում էր Շուշիի ազատագրման մասին, և ճակատագիրը պարգևեց այդ բերկրանքը:

Դա 1992թ. մայիսին էր: Սակայն հունիսն ազատագրական բանակի համար դարձավ ողբերգական ամիս… Հունիսի 9 ին ադրբեջանական  բանակի լայնածավալ  հարձակման ժամանակ  զոհվեց Վլադիմիր Բալայանը` նրա ամենամտերիմ ընկերը, բանակի լավագույն հրամանատարը: Նրա հուղարկավորության ժամանակ զինվորներն առաջին անգամ իրենց «պողպատյա հրամանատարի» տեսան արտասվելիս … Նա երկար լուռ մնաց, ապա ասաց.

«Մի ամիս էլ չի անցնի, և մենք կհանդիպենք երկնքում»… Այդ տխուր մարգարեությունը, ցավոք,  իրականացավ 12 օր անց՝ հունիսի 21-ին Տոնաշեն  գյուղի  շրջակայքում  մահացու  գնդակը նրան խոցեց:

Նրա մահը բազմաթիվ վարկածներ ծնեց … Շատերը հակված էին ենթադրելու «որ նա ինչ-ինչ դավադրությունների զոհ է դարձել… Հնարավոր է, որ հետագայում դա պարզվի «սակայն նրա նահատակության առեղծվածը հյուսվեց նրա կյանքի ու անձի առեղծվածից…

Լեոնիդ Ազգալդյան մեծ զորավարի մահը սգում էր ամբողջ հայությունը: Բոլորը գիտակցում էին « որ ազգի  տաճարից մի  հսկա անկյունաքար է  պակասել…  Նրա դագաղը  տանում էին  վեց կուսակցությունների ներկայացուցիչները՝ մտապահելով Նժդեհի  այն խոսքերը  որ «ամենազոր  և ամենաազգային կուսակցությունն  անկարող է իր մեջ  պարփակել այնպիսի  մեծություն» « ինչպիսին էր Լեոնիդ Ազգալդյանը՝ 20-րդ դարի ռազմական տաղանդավոր գործիչը…