Պուշկինի «Ты трус, ты раб, ты армянин» արտահայտության իրական պատմությունը

Պետք է անդրադառնամ մեկ հարցի, որը տարիներ շարունակ համարել եմ ծեծված, բոլորի կողմից վաղուց ուսումնասիրված և ընկալված: Խոսքը գնում է Ա. Ս. Պուշկինի “Տազիտ” պոեմից վերցված “ТЫ ТРУС, ТЫ РАБ, ТЫ АРМЯНИН” արտահայտության մասին, որը արդեն վաղուց դարձել է Ադրբեջանի հակահայկական քարոզոչության մի մաս: Ինչու որոշեցի խոսել սրա մասին այսօր: Ժամեր առաջ բանավիճում էի մի դերասանի հետ, ով բողոքում էր ինչ-որ կայքում իր մասին վատ կարծիք արտահայտած մարդկանցից, նյութ էր տեղադրել, որտեղ ինքը անվանում է Ռուսաստանը ծակ նավ և տակը մարդիկ ինչ-որ կարծիքներ էին գրում:

Մի խոսքով, սա չէ կարևորը: Մի աղջիկ այդ պոստի տակ գրում է, որ դերասանին նեղացնողների մասին է հավանաբար Պուշկինը ասել այդ խոսքերը: Ուշադրություն չէի դարձնի, եթե մեր դերասան ընկերը չլայքեր այդ քոմենթը: Ստացվում է, որ մի շարք մարդիկ, նույնիսկ ենթադրյալ էլիտայի ներկայացուցիչները չգիտեն թե իրականում ինչ է գրվել, ինչ կոնտեքստում և ինչ նշանակություն ունի:

Գիտեք, դժվար թե ես լինեմ ձեր ամենակարդացած ֆրենդը, ոչ, Պուշկինի այս պոէմն էլ հաստատ կարդացած չէի լինի եթե չլիներ հենց այդ արտահայտությունը: Տարիներ առաջ լսելով, որ մարդ, ում ես շատ հարգում ու սիրում եմ ասել է նման բան, բնականաբար սկսեցի փորփրել և հեշտությամբ պարզեցի իրականությունը: Այժմ, որպիսի մենք, հայերս չկրկնենք ադրբեջանական քարոզչության այն մեսիջը, թե իբր Պուշկինը հայերի մասին նման բան է ասել, ես պետք է պարզաբանեմ, և եթե իմ 1.000-ից ավել ֆրենդերի մեջ գտնվի գոնե մեկը, ով հիմա ինձանից ա իմանալու սրա մասին, ուրեմն իզուր չեմ գրում:

“Ты трус, ты раб, ты армянин” արտահայտությունը ասում է ՈՉ ԹԵ Պուշկինը, այլ իր «Տազի» պոէմի հերոս, ազգությամբ չեչեն Գասուբը, ով բարկանում է իր տղայի, Տազիտի վրա, քանի որ տղան հրաժարվում է սպանել անպաշտպան վիրավոր թշնամուն: Այս մարդկային արարքը հայրը դիտարկում է իբրև վախկոտություն, երկչոտություն, քրիստոնյային (այսինքն անհավատին), այլ ոչ թե չեչենին վայել արարք: 

Սևագիր տարբերակում “армянин” բառի փոխարեն եղել է “христианин”, մաքրագրելուց, Պուշկինը փոխել է այն “армянин”-ի որպես քրիստոնյա բառի լիարժեք հոմանիշ: Բացի դրանից, այս երեք բառերը “трус”, “раб”, “армянин” օգտագործվում են առանձին-առանձին, այլ ոչ թե իբրև մեկ իմաստ արտահայտող բառեր, քանի որ “армянин” բառից առաջ չկա “-” նշանը, որը պարտադիր կլիներ, եթե հեղինակը ի նկատի ունենար, որ այս երեք բառերը ունեն նույնատիպ իմաստ: Այստեղ պարզապես թվարկվում են մի շարք հատկանիշներ, որոնք հեղինակի կարծիքով հարիր են անպաշտպան մարդ սպանել ՉՑԱՆԿԱՑՈՂԻՆ այսինքն նա կարող է լինել վախկոտ, նա կարող է լինել ծառա, նա կարող է լինել Հայ:

Էսքան որ չալարեցի գրեցի, խնդրում եմ դուք էլ կարդացեք ու տարածեք այն տեղերում, որտեղ կարծում եք հնարավոր է չիմանան սրա մասին: Չի կարելի այսպես հեշտ ուտել ազերների կուտը ու մի բան էլ տարածել այս դեզինֆորմացիան, ներկա ու ապագա սերունդերի մեջ սերմանելով ատելություն 19-րդ դարի լավագույն պոետներից մեկի՝ Ալեքսանդր Սերգեևիչ Պուշկինի հանդեպ:

Վազգեն Սաղաթելյանի ֆեյսբուքյան հանրագրից