Բզկտված ԱՐՑԱԽ. վերադառնալու´ ենք․ Արտակ Զաքարյանը

 

ՎԱՆՔ, գյուղ Արցախի Հանրապետության Հադրութի շրջանում, որը Նիկոլի և նրան կցված խունտայի շնորհիվ, ներկայումս ժամանակավորապես գտնվում է Ադրբեջանի «զինված ուժերի» վերահսկողության ներքո։

Գյուղը գտնվում է Ղարաբաղի լեռնաշղթայի Իշխանասարի հարավ-արևելյան լանջի հարթավայրային մասում, Հադրութ քաղաքից 2 կմ հեռավորության վրա։ Համայնքը որպես վարչական միավոր մտնում էր Հադրութ քաղաքային համայնքի մեջ։

Գյուղում 12–17–րդ դարից պահպանվել է «Սպիտակ խաչ» վանական համալիրը՝ իր «Սպիտակ խաչ» եկեղեցիով, գավիթով, 1735 թվականից կառուցված սեղանատնով, զանգակատնով։ Պահպանվել է եկեղեցու արևմտյան կողմում գտնվող գերեզմանը խաչարձանի հետ միասին, վանքի հյուսիսային մասում՝ ուխտավորների համար նախատեսված սենյակը, որտեղ գտնվում էին երկու վիմափոր խցերը։ Ավանդության համաձայն՝ վանքում եղել է մի սպիտակ խաչ, Աղվանից Եսայի, Ներսես և Հովհաննես կաթողիկոսների կողմից գրված կոնդակներ, որոնք գողացվել են։ Վանական համալիրից առանձին կանգնած է եղել 1333 թվականից մեզ հասած խաչքարը:

Գյուղում պահպանվել է նաև Վիլիջան իշխանի բերդը կամ «Ցորաբերդը»։

 

Գյուղի բնակչության թիվը վերջին շրջանում կազմում էր 130 մարդ, գյուղում կար 37 տնտեսություն։ Համայնքում գործում էր նաև տարրական դպրոց, ակումբ, գրադարան, բուժկայան»։