Թվային տնտեսության ձեւավորման համար Հայաստանն ունի մրցակցային մի շարք առավելություններ

Տիրանայում ՍԾՏՀ ԽՎ 51-րդ նստաշրջանի աշխատանքներին մասնակցում է ՀՀ ԱԺ պատվիրակությունը: Նստաշրջանում ելույթ է ունեցել հայկական պատվիրակության անդամ Վահե Էնֆիաջյանը:

«Հարգելի պատվիրակներ եւ հյուրեր,

նախ եւ առաջ ուզում եմ ալբանացի մեր գործընկերներին շնորհակալություն հայտնել ջերմ ընդունելության համար եւ ներկայացնել այն իրողությունները, որ քննարկվող թեմայի առնչությամբ ունենք Հայաստանում: Թվային տնտեսության զարգացումն այսօր Հայաստանի տնտեսության մրցունակության եւ արտադրողականության բարձրացման հիմնական գործոններից է: Երկրի տեխնոլոգիական եւ նորարարական զարգացման հիմնական խնդիրները, որոնք նպաստում են Հայաստանում թվային տնտեսության զարգացմանը, ամրագրված են ՀՀ կառավարության գործունեության ծրագրում: 
Թվային տնտեսության ձեւավորման համար Հայաստանն ունի մրցակցային մի շարք առավելություններ, մասնավորապես` 

– միջազգային լավագույն չափանիշներին համապատասխան գիտական ներուժ` ինժեներիայի, ինֆորմատիկայի, մաթեմատիկայի եւ ֆիզիկայի ոլորտներում, տեխնիկական հմտություններով օժտված, բարձրակարգ մասնագիտական որակավորում ունեցող եւ տաղանդավոր մասնագետներ, բարձր տեխնոլոգիաների եւ գիտության բնագավառներում մասնագիտացված կրթական ծրագրեր,

-պետական հուսալի աջակցություն ոլորտին եւ ներդրումային միջավայրի բարելավմանը միտված քաղաքականություն,

-հզոր եւ հաջողակ Սփյուռք, խոշորագույն վերազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցության մեծ փորձ, միջազգային չափորոշիչներին համապատասխանող մտավոր սեփականության պաշտպանության իրավական հիմք:

Այս գործոններն են երկրում թվային տնտեսության զարգացման հիմնական նախապայմանները:

Թվային տնտեսությունում հիմնականը գիտելիքներ ստեղծելու գործընթացն է, որի շուրջ ձեւավորվում է նոր ենթակառուցվածք: Այս համատեքստում անհրաժեշտ է պատրաստել համապատասխան մասնագետներ, զարգացնել ենթակառուցվածքներ եւ այլն:

Ներկա փուլում ստեղծվել է ժամանակակից ենթակառուցվածք կրթության համակարգի արդիականացման եւ բարձր որակավորում ունեցող մասնագետների պատրաստման համար, որտեղ կրթական ծրագրերն իրականացվում են տեխնոլոգիական խոշոր ընկերությունների հետ համագործակցությամբ:

Ստեղծվել են մի շարք ուսումնական կենտրոններ եւ լաբորատորիաներ, մասնավորապես, Հայաստանի ազգային ինժեներական լաբորատորիա (ստեղծվել է National Instruments-ի հետ համատեղ), Մայքրոսոֆթ նորարարական կենտրոնը, IBM նորարարական լուծումների եւ տեխնոլոգիաների կենտրոնը, Գյումրիի եւ Վանաձորի տեխնոլոգիական կենտրոնները, որոնք համալրված են ժամանակակից նորարարական ենթակառուցվածքներով:

Հայաստանում բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում գործում են մի շարք անդրազգային ընկերություններ, որոնք բերում են նոր գիտելիքներ եւ տեխնոլոգիաներ, որոնց հիման վրա էլ ստեղծվում է նորարարական արտադրանք:

Սկսած 2013 թվականից Հայաստանում գործում է ,GranatusVenturesե վենչուրային հիմնադրամը, որը ֆինանսավորում է տեխնոլոգիական նորաստեղծ ընկերությունների նորարարական գաղափարները, որոնք առնչվում են առողջապահության, տեղեկատվական եւ հեռահաղորդակցության, ճարտարագիտության, նյութագիտության բնագավառներին եւ բնապահպանական:

2017 թվականից Հայաստանում գործում է նաեւ SmartGate վենչուրային հիմնադրամը: Կազմակերպվում են մրցույթներ, որոնց շնորհիվ նորարարական ստարտափերը ստանում են դրամաշնորհներ` նորարարական գաղափարներն իրագործելու համար: 2014թ. ՀՀ խորհրդարանն ընդունեց «ՏՏ ոլորտին պետական աջակցության մասին» օրենքը, որը ՏՏ-ստարտափերի համար ենթադրում է 20% շահութահարկից ազատում եւ եկամտահարկի  10% դրույքաչափի կիրառում: Վերոնշյալ օրենքի ընդունման շնորհիվ երկրում գրանցվել է ստարտափ ընկերությունների թվի աճ: Բացի այդ, 2017-ին ստեղծվել է «Հայաստանի ստարտափ ակադեմիա», որի հիմնական նպատակն է աջակցել ստարտափ-էկոհամակարգերի զարգացմանը:

Միաժամանակ, երկրի տնտեսական զարգացման առանցքային գործոններից է մտավոր սեփականության շուկայի զարգացումը: Միջազգային կազմակերպությունների կողմից իրականացված միջոցառումների շնորհիվ  Հայաստանը մտավոր սեփականության օբյեկտների թվով զբաղեցնում է բավականին բարձր դիրք:

Մեկ շնչին ընկնող միջազգային արտոնագրերի թվով, որոնք ստացվել են ըստ արտոնագրային  համագործակցության միջազգային պայմանագրի չափորոշիչների, 2016թ. տվյալներով Հայաստանը 49-րդ տեղում է` առաջ անցնելով Ադրբեջանից (94-րդ տեղ) եւ Վրաստանից (53-րդ տեղ), իսկ ԵԱՏՄ երկրների շրջանում զիջում է միայն Ռուսաստանի Դաշնությանը (48-րդ): Ավելին, ներկայում Հայաստանն առաջատար դիրք է զբաղեցնում տարածաշրջանում 2017թ.` Գլոբալ ինովացիոն ինդեքսում զբաղեցնելով 59-րդ տեղը եւ առաջ անցնելով հարեւան Ադրբեջանից (82-րդ), Վրաստանից (68-րդ) եւ Իրանից  (75-րդ):

Էլեկտրոնային կառավարման ծառայությունները զարգացնելու նպատակով 2010 թվականին Հայաստանում գործարկվել են ավելի քան 15 էլեկտրոնային ծառայություններ եւ էլեկտրոնային վճարային համակարգ, Դատական-տեղեկատվական, Իրավական-տեղեկատվական եւ այլն: Պետական էլեկտրոնային նոր ծառայությունների մշակման համար Հայաստանը որոշում է կայացրել ստեղծել «Թվային Հայաստան» հիմնադրամը, որի նպատակն է աջակցել կառավարման բոլոր ոլորտներում թվային տեխնոլոգիաների ներդրմանը:

Հայաստանում թվային տնտեսության հետագա զարգացման կարեւոր ուղղություններից է նաեւ  միջազգային համագործակցությունը տվյալ  ոլորտում:

 Ներկայում համաշխարհային տնտեսությունը գտնվում է խոր կառուցվածքային վերափոխումների փուլում, երբ գրանցվում է առօրյա կյանքի, գործարար միջավայրի եւ   պետական կառավարման թվային փոխակերպում: Հայաստանն ակտիվորեն մասնակցում է մինչեւ 2025թ. Եվրասիական տնտեսական միության անդամ պետությունների միասնական թվային տարածք ձեւավորելու գործընթացին:

ԵԱՏՄ թվային օրակարգը պայմաններ կստեղծի ԵԱՏՄ անդամ պետությունների թվային տնտեսությունների զարգացման, արտադրողականության եւ մրցունակության բարձրացման համար:

Հարկ է  նաեւ նշել, որ Հայաստանում թվային փոխակերպման եւ նորարարական ոլորտի զարգացման ռազմավարության մշակման աշխատանքներ են տարվում, որոնք ներդաշնակ կլինեն ինչպես Եվրասիական տնտեսական միության, այնպես էլ Եվրամիության եւ այլ երկրների զարգացման գործընթացներին, որոնց համար թվային եւ նորարարական տնտեսության զարգացումն առաջնահերթություն է:

 Սեւծովյան տնտեսական համագործակցության անդամ երկրների գործակցությունը թվային տնտեսության ոլորտում խթանելու նպատակով առաջարկում ենք հետեւյալը?

*        փորձի փոխանակում թվային տնտեսությունների զարգացման ոլորտում, համատեղ ծրագրերի  եւ նախագծերի հնարավոր իրագործման քննարկում,

*         աջակցություն տարածաշրջանի երկրների տեխնոլոգիական ենթակառուցվածքների միջեւ կապերի հաստատմանը` նորարարության խթանման եւ գիտական կազմակերպությունների եւ տեխնոլոգիական ընկերությունների մասնակցությամբ համատեղ ծրագրերի իրագործման նպատակով,

*       աջակցություն տարածաշրջանի երկրների առաջատար տեխնիկական համալսարանների միջեւ կրթական փորձի փոխանակմանը, ինչպես նաեւ բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի աշխատակիցների մասնագիտական որակավորման բարձրացման նպատակով համատեղ կրթական ծրագրերի եւ սեմինարների կազմակերպում: