Սերժ Սարգսյանը բացահայտել է. Ժամանակ

Մենք ամեն տարի հավատարմության երդման նման կրկնում ենք մի պարզ ճշմարտություն. չլիներ 1918 թվականի մայիսի 28-ը, չէր լինելու Խորհրդային Հայաստանը, և չէր լինելու ներկայիս Հայաստանի Հանրապետությունը»,- մայիսի 28-ին Սարդարապատում Առաջին հանրապետության տոնի առիթով հայտարարել է Սերժ Սարգսյանը:

Առաջին հայացքից արդեն բավական հռչակագրային դարձած այդ հայտարարությունը, որ հնարավոր է լսել ոչ միայն Սերժ Սարգսյանի շուրթերից, այլ նաև բազմաթիվ այլ թե՛ պաշտոնյաների, թե՛ պատմաբանների, թե՛ տարբեր այլ մասնագիտության տեր մարդկանց, թե՛ շարքային քաղաքացիների շուրթերից, իրականում իր մեջ պարունակում է Հայաստանի արդեն 25 տարի անկախ նոր հանրապետության առանցքային խնդիրը:

Չլիներ մայիսի 28-ը, չէր լինի Խորհրդային Հայաստանը: Այստեղ հարկավոր է տալ դադար: Զուտ ժամանակագրական առումով ամեն ինչ պարզ է և հասկանալի: Բայց ժամանակագրությունը ոչինչ է պատմա-քաղաքական բովանդակությունը հասկանալու, գնահատելու, հետևաբար դրա հիման վրա խնդիրները ձևակերպելու և ուղենիշները սահմանելու համար:

Ի՞նչ են կարծում Սերժ Սարգսյանն ու հայկական, այսպես կոչված, իշխանական էլիտան, հայկական պետական քաղաքականություն մշակողները՝ Խորհրդային Հայաստանը Առաջին հանրապետության շարունակությո՞ւնն էր, թե՞ Առաջին հանրապետության, այսինքն՝ անկախ Հայաստանի վախճանը: Զուտ ժամանակագրական առումով՝ շարունակությունը, բայց չէ՞ որ Առաջին հանրապետությունն ընկավ հենց խորհրդային կարմիր բանակի հարվածից: Իհարկե, պատմական ժամանակահատվածը չափազանց բարդ էր, իսկ հետին թվով, իհարկե, հեշտ է անել դատողություններ և տալ գնահատական, սակայն վերջին հաշվով ապագայի զարգացումները մեծապես կախված են նրանից, թե ինչպե՞ս է գնահատվում անցյալը, պատմությունը:

Ըստ այդմ, Խորհրդային Հայաստանը Առաջին հանրապետությանը հասցված հարվա՞ծ էր, թե՞ փրկօղակ: Եթե փրկօղակ, ապա ինչպե՞ս ենք գնահատում անկախությունը Խորհրդային Միությունից: Ստացվում է, որ մեր անկախությունը ոչ թե գիտակցված ընտրություն էր, այլ հանգամանքների բերո՞ւմ, երբ փրկօղակ հանդիսացող իրականությունն այլևս չկար, այսինքն՝ չկար այլևս փրկօղակը, և ժամանակն ու պատմությունը մեզ պարզապես նետեցին ա՞փ:

Եվ արդյոք դա չէ՞ պատճառը, որ մենք 25 տարիների ընթացքում այդպես էլ չկարողացանք ձևավորել անկախ՝ իրապես անկախ և ինքնիշխան պետականություն, չկարողացանք ձևավորել իրապես անկախ պետականությանը համարժեք քաղաքացիական և հասարակական մտածողություն, երբ հեղինակավոր միջազգային սոցիոլոգիական կազմակերպության հարցման տվյալով՝ հետխորհրդային տարածքում և Արևելյան Եվրոպայում Հայաստանում է ԽՍՀՄ-ը կարոտող քաղաքացիների ամենամեծ թիվը:

Տվյալ պարագայում խոսքը Ռուսաստանի մասին է՝ կայսերական, թե բոլշևիկյան, մեծ հաշվով տարբերությունն էական չէ, և Թուրքիայի՝ Օսմանյան, թե Էրդողանյան, կրկին էական չէ: Որովհետև «չլիներ մայիսի 28-ը, չէր լինի Խորհրդային Հայաստանը, չէր լինելու ներկայիս Հայաստանի Հանրապետությունը» տրամաբանությունը վաղը կարող է համալրվել՝ «չլիներ մայիսի 28-ը, չլիներ Խորհրդային Հայաստանը, չլիներ ներկայիս Հայաստանի Հանրապետությունը, չէր լինի Եվրասիական Հայաստանը…», ու այդպես շարունակ:

Հայաստանն իր անկախությունը չի տարանջատել իր «կախվածությունից»: Այսինքն՝ անկախությունը Հայաստանի 25-ամյա իշխանության համար ընդամենը իրավիճակ է, ոչ թե հոգեվիճակ և արժեք: Այլապես Մայիսի 28-ը Հայաստանում կլիներ անկախության տոն, ոչ թե Առաջին հանրապետության: Եվ այդ տոնին մենք կհաշվեինք մեր անկախության ձեռքբերումները, ոչ թե մեր հանրապետությունների տեսակները:

Օրվա մյուս հրապարակումներին ծանոթացեք թերթի այս համարում: