Նորերը մերկանալով` դիտարժան են. Հրապարակ
Երբ մշակույթի նախարար նշանակվեց պարոն Արմեն Ամիրյանը, անկեղծ լինեմ, առանձնապես ուրախացա, որ մշակույթի նախարարությունում գոնե ինչ-որ չափով շունչը կփոխվեր: Մյուս կողմից հասկանալով, որ նորանշանակ նախարարը հեռուստատեսությունից ավելի շատ բան է հասկանում, քան հայ գրականության խնդիրներից ու նպատակներից (հաշվի առնելով նրա երկարամյա փորձը հեռուստառադիո ասպարեզում), հույս չունեի, որ նա մեծ փոփոխություններ կիրականացներ: Սակայն ինչ է ստացվում, հարգելի նախարար: Ձեր պատկերացմամբ երիտասարդ գրողներն առավել կարեւոր ու արժեքավոր են, քան ավագները, ուստի պետք է տպագրել, հետո նաեւ թարգմանել հատկապես նրանց: Վատ չէ` ընդհանուր առմամբ: Ես էլ երիտասարդ ստեդծագործող եմ եւ պետական աջակցությամբ ՀԳՄ «Մուտք» մատենաշարով նոր եմ տպագրել առաջին ժողովածուս, ինչպես նաեւ Լեւոն Անանյանի անվան գրական մրցույթի մրցանակակիր եմ: Ես լավ եմ գիտակցում, որ գրականությունը շարունակականություն է, սերունդների օղակները միմյանց են կապված, իրարով են պայմանավորված: Գուցե ԲՀԿ պատգամավոր Նաիրա Ձոհրաբյանը տարին երկու գիրք էլ կարդալու ժամանակ չունի: Այդ պատճառով է պահանջում պետպատվերով չտպագրել հայատառ գեղարվեստական ստեղծագործություններ:
Այսպիսի ազգային նիհիլիզմ եւ զավեշտ երեւակայելն անգամ անհնարին էր: Մենք բարձր գրականություն ունենք, որն ստեղծում են հատակում հայտնված գրողները: Նրանցից շատերն օրվա հացի կարիք ունեն: Նրանք են կրթական-դաստիարակչական իմաստով ազգի հոգեւոր սերնդափոխությունն ապահովում: Առանց ավանդույթների նորարարությունն իմաստ չունի, առանց ավագ եւ միջին սերնդի գրական կենդանի ընթացքը: Չտպագրել ավագներին, թողնել այս կամ այն գուցե անճաշակ հրատարակչի հույսին: Իսկ գիրք կարդացողներն իրականում շատ են, բայց հաճախ գնելու գումար չունեն: Այո, մերօրյա շոուբիզնեսյան էթիկետը պահանջում է նոր եւ երիտասարդ «ուժեր» դաշտն աշխուժացնելու համար: Նորերը մերկանալով շատ ավելի դիտարժան են, քան տարեցները: Դա «աստղ» դառնալու չափանիշներից է: Պարոն նախարար, միթե շոուբիզնեսյան սխեմաները նույնացնում եք հայապահպանության համազգային խնդիրների հետ: Նոր մշակված, այսպես կոչված շոուբիզնեսագրական սկզբունքից ելնելով` հայ գրողները դուրս են մղվում մշակութային ասպարեզից, չեմ ասում առաջնաբեմից: Բոլորս գիտենք, որ սրտացավ մտավորականության տեղն արհեստականորեն «շոուբիզնեսով» է կոմպենսացված: Երկրորդ, եթե նույնիսկ շեշտը դրվում է երիտասարդ տաղանդների աշխարհռչակման վրա, ապա հայտնի չէ, թե ինչ սկզբունքներով են ընտրվելու այդ տաղանդները եւ ինչպես են մատուցվելու արտաքին շուկա:
Երրորդ, առաջնայինը դրսի պահանջներն են, թե մեր ազգապահպանության շահերը: Գուցե շփոթված էիք, երբ հայտարարեցիք նշված սկզբունքները, որովհետեւ, օրինակ, Հովհ. Թումանյանի թարգմանությունները ռուսերեն շատ անհաջող են առհասարակ, ռուսներն էլ նույնն են ասում Ալ. Պուշկինի ստեղծագործությունների մասին: Սա նշանակում է, որ թարգմանությունը չափազանց կարեւոր է մշակույթի արտահանման տեսանկյունից, սակայն դա միակ չափանիշը չէ գրողներին բնութագրելու համար: Դրսի ազդեցությունն էլ միանշանակ չէ: Վերջինիս «դրական» օրինակը բոլորիս ծանոթ է շոուբիզնեսյան աստղաբույլ-աղբաբույլի գործունեությունից: Հեռուստատեսային աղբը, կոմերցիան ազգի բթացման ու այլասերման նպատակներին են ծառայում, գրականությունն էլ պիտի դառնա այդ կարգի քարոզչության շարունակողը: Անպարկեշտ գրականությունը, ինչպես անպարկեշտ տեսահոլովակները, միանգամից բուռն արձագանք են գտնում`դառնալով պահանջված: Պահանջված լինելն էլ հարաբերական է: Բացի այդ գրահրատարակչությանն ուղղված բարեփոխման Ձեր նպատակամղումը որոշ հրատարակչությունների միանգամից դարձնելու է գրական ճաշակ թելադրող եւ պահանջարկ ձեւավորող մարմին: Իսկ նրանց պահանջարկը շատ դեպքերում պարզունակ է: Նրանք, այդպիսով, դառնում են հայ գրականության դատավորները, ավելի ճիշտ կլինի ասել` դահիճները:
Հարգելի նախարար, եթե կարծում եք, որ փոփոխություններ են անհրաժեշտ, ապա սկսեք հեռուստատեսության ստամոքսի լվացումից: Գրողը մարդ չէ Ձեր աչքում, որ այդքան արհամարհական վերաբերմունք եք դրսեւորում դեպի գրականությունը: Իսկ ինչ են անում հեռուստատեսությունն ու մեդիա դաշտը գրականությունը պրոպագանդելու, ժողովրդին հասցնելու համար: Ես համոզված եմ, որ եթե անցյալ դարի հայ դասականներն ապրեին մեր օրերում, նրանց էլ կշրջանցեին: Դժվար թե նրանք էլ համազգային ճանաչում եւ փառք վայելեին: Հազարամյակներով հարուստ եւ բարձրարվեստ գրականություն ենք ստեղծել, ինչպես եղավ, որ հիմա այլեւս գրողներ չունենք, եւ ազգի ջիղը ցամաքել է: Ինչ հրաշքով այդ ջիղը հասավ մեր օրերն ու հանկարծ ամլացավ: Կարծում եք` մեր ժողովուրդը կմարսի այդքան գարշելի հոգեւոր սնունդը: Սխալ ծայրից եք սկսել, պարոն նախարար: Մինչդեռ մեր երկրի ներսում այնքան գործ կա անելու, ճշմարիտ լուծման այնքան հարցեր…
Օրվա մյուս հրապարակումներին ծանոթացեք թերթի այս համարում:
