Քայլ դեպի ճշմարտություն: Հայ մարդը պիտի կործանի ստի եւ կեղծավորության պատնեշը

Սրբոց Թարգմանչաց վարդապետաց տօնի սեմին, զարմանալի չէ որ մեր գրի ու գրականութեան հայրը՝ Ս. Մեսրոպ Մաշտոց Աստուածաշնչի թարգմանութեան գործը սկսեց Առակաց գրքից։ Այդ արարքը ինքնին խօսում էր իր դարու ժամանակ գոյութիւն ունեցող հերետիկոսութեանց առարկութիւններին ի մտի ունենալով Առակներ 8։22-րդ համարը, Իմաստութեան եւ դրա ստեղծուած կամ անստեղծ լինելու մասին վիճաբանութիւնները (ստեղծուած թէ ծնած լինելու), մանաւանդ արիոսականների կողմից։

Առակաց գիրքը պատգամների հարուստ շտեմարան է իր բարոյականութեան խրատներով, որոնցից իւրաքանչիւրը կեանքի ճանապարհի լաւագոյն դասեր են։ «Տէրը վեց բաներից զզւում է, ու նրա հոգւոյն դիմաց եօթ բաներ պիղծ են։ Ամբարտաւան աչքեր, ստախօս լեզու, անմեղ արիւն հեղող ձեռքեր, չար խորհուրդներ ծնանող սիրտ, չարութիւն կատարելու արտորացող ոտքեր, ստախօս անիրաւ վկայ եւ եղբայրների մէջ խռովութիւն տարածող մարդը»։ 6։16-19։

Կրօնի ու մանաւանդ Քրիստոնէական բարոյականութեան հիմքը կազմող պատուիրաններից մին է «մի ստիր»-ը։ Հաւատքի որեւէ հետեւորդի համար նողկալի եւ անընդունելին է դրա նոյնիսկ գոյութիւնը։ Հին Յունաստանի փիլիսոփաները Սոկրատ, Պղատոն եւ Արիստոտէլ որոշակի տարբեր մօտեցումներ ունէին սուտի նկատմամբ, բայց ընդհանրապէս մերժում էին սուտը դասակարգային տարբերութիւններ ունեցող իրենց միջավայրին մէջ։

Մեր օրերին սուտը համաշխարհային բարոյական գլխաւոր անէծքներից մին է, որն իր հետեւանքներով աւելի խորտակիչ է քան հին Եգիպտոսի կրած հարուածները։ Սուտը տարբեր ձեւերով, գոյներով, ջերմաստիճաններով, ելեւէջներով կլանած է մարդկութիւնը մանաւանդ մեր օրերին։ Փոքրիկ ստերից մինչեւ մեծագոյն դէմքերի շրթերից դուրս եկող սուտերը հաւատացողների ահռելի բազմութիւններ ունեն քան թէ ճշմարտութեան խօսքն լսող ականջները։ Ինչո՞ւ այդպէս է, հարցնում են մարդիկ։

Կար ժամանակ որ սուտը ատելի էր եւ ճշմարտութիւնը սիրելի։ Ցաւօք, այս դարում մարդկանց մեծագոյն մասը ոչ ճշմարտութիւնը սիրում է, եւ ոչ էլ սուտը ատում։ Նրանք ուզում են տեսնել եթէ ճշմարտութիւնը «հաճելի» է, որպէսզի միայն այդ պարագայում ընդունելի դառնայ։ Բայց քանի որ ճշմարտութիւնը շատ անգամ անհաճոյ է, դրա համար էլ անընդունելի դառնում, նոյնիսկ եթէ ճշմարտութիւն է։

Սո՞ւտն է ժողովրդականը, ստի՛ր ու ստի՛ր.., բայց մի ցաւացրու…։ Մարդիկ ցաւել կամ խայթուել չե՛ն ուզում։ Նրանք ուզում են փայփայուե՜լ, շոյուե՜լ։ Դրա համար էլ ցաւօք աշխարհի երկրների առաջնորդների կողմից ու ցաւօք մինչեւ իսկ եկեղեցիներում, մի շարք հոգեւորականներ այդ «ժողովրդական»ին գերին են դարձել։

Տգեղին պէտք է գեղեցիկ ասես, մեղաւորին՝ արդար, յիմարին՝ իմաստուն, չարին՝ բարի, կեղծաւորին՝ անկեղծ, հարուստին՝ բարեկամ, աղքատին՝ անտեսուող, անարդարին՝ արդար, իսկ արդարին՝ անարդար։ Մարդիկ այս դարում փնտռում են փարթամ մարմին, ներկուած այտեր, շրթեր, բայց նաեւ ներկուած խօսքեր…։ Այսինչ գոյնը չե՞ն սիրում մարդիկ, խօսքը, գործը, խորհուրդը ներկիր իրենց ուզած գոյնով կամ «գոյներով»…։

Հեշտասէր դարձած մարդկութեան համար ճշմարտութիւնը դարձել է «յարմարաւէտ»ութեան ապրանքի, որն կարելի է գունափոխել, ձեւափոխել ըստ պահանջի։ Կրօնը խղճի հարց է ասում են մարդիկ։ Բայց արի ու տես որ խիղճ չի մնացել ընդհանրապէս ոչ մի տեղ։ Մարդկային ստուար մեծամասնութեան համար խիղճը անվերադարձ գնացել է, մահացել է, թաղուել է…։

Երբ խիղճ չկայ, կրօնն ու բարոյականութիւնը որպէս կանթեղ զրկւում են իրենց լոյս տալիք «իւղից»։ Շատ շատերի համար կրօնը եւ հաւատը միայն մի շպար է որ քսում են ու ապա հանում, մի զգեստ որ հագնում են ու ապա հանում։ Անձնական եսը, անոր կապուած շահերը, շահերին հետեւող գործունէութիւններն են գլխաւոր պատճառը ՍՈՒՏին, որն լիաբերան թաթախած է մարդկային հոգիները։

Եթէ պատահէր որ Աստուած ցանկագրէր մարդկային մեղքերը, իմ կարծիքով ՍՏԱԽՕՍՈՒԹԻՒՆԸ պիտի գրաւէր այդ ցանկի գլուխը։ Իսկ ստախօսութեան պիտի անմիջապէս յաջորդէր նրա շուքը հանդիսացող՝ ԿԵՂԾԱՒՈՐՈՒԹԻՒՆԸ։ Ստախօսութիւնն ու կեղծաւորութիւնը մարդկային ինկածութեան գլխաւոր արհաւիրքներից են որոնք երկիրներ կործանել են, մարդկային անվերջանալի խումբեր ոչնչացրել են, երկիր մոլորակին գլխին սոսկալի պատուհասներ բերել են։ Իսկ անհատական մակարդակով, ստախօսը դրսի պատն է, իսկ կեղծաւորութիւնը ներսի։ Ստախօսութիւնը դրսի «գառ»ն է, իսկ կեղծաւորութիւնը ներսի գայլը։ Ստախօսութիւնը դրսի աղտոտութիւնն է, իսկ կեղծաւորութիւնը ներսի…։ Հաւատը ոչ միայն զգեստ ու շպար է դարձել շատերի համար, այլ մի դիմակ։

 Աստուած լեզուով չի պաշտւում, այլ հոգեխորհուրդ «հոգւով ու ճշմարտութեամբ» ինչպէս գրում է Ս. Նարեկացին։ Որեւէ մէկս սրտաքննող զԱստուած խաբել չենք կարող եթէ այդ աղօթքը անկեղծ հոգուց եւ Ս. Հոգւոյն ներգործութեամբ տուած պտուղներով չի բխում այլ միայն շրթներից։

Որքան լաւ պիտի լինէր եթէ մարդ ունենար մի անկեղծ «թշնամի», քան տաս կեղծաւոր «բարեկամ»։ Բայց, գնա ու անաստուած ու անողորմ այս աշխարհում անկեղծութիւն փնտռի…։ Վստահեցի՞ր.., կը խաբեն, կը բզկտեն ու կը բաժանեն քեզ։ Ստութեան գործակիցները, աշխարհը ստերով ողողելու համար աշխատում են աւելի եռանդուն ու աւելի դիպուկ, քան որեւէ ազգի ու եկեղեցու անդամները որոնք ճշմարտութեան կողմն են։ Այս խաւար դարուն ստերի դաւ կայ մարդկութիւնը իրար դէմ հանելու, եղբայր եղբօր դէմ, քոյր քրոջ դէմ, հայր որդու եւ մայր դստեր դէմ, երկիր երկրի դէմ..։

 Ինչո՞ւ, որովհետեւ սատանայի գործիք ու գործիչ դարձածներ, մշտական ժողովների մէջ են ամէ՛ն ճշմարտութիւն ծռելու, ամէ՛ն աւանդութիւն աղարտելու, ամէ՛ն հաւատք ոտնակոխելու, ամէ՛ն ընտանիք քանդելու, ամէ՛ն երեխայ պղծելու, ամէ՛ն երկիր հետզհետէ այլափոխելու։ Մարդկային ազգութիւն, հայրենիք, կրօն, հաւատք, աւանդութիւն, լեզու, մշակոյթ, արուեստ, ընտանիք հասկացողութիւնները կործանելու, եւ ամէն ջանք գործադրում են որպէսզի կեղծափոխեն, գունափոխեն, ձեւափոխեն, արգելափակեն, հարուածեն, կործանեն, բնաջնջեն մարդու աստուածատուր այդ բոլոր ստորոգելիները։ Պատերազմների առաջնորդող ճամբան ստերով սալայատակուած է որն տեսել ենք քանիցս։ Եւ ազգեր նախ միշտ հնարուած ստերի զոհ են, ու ապա սրի ու հրի։

Քրիստոս ներեց մարդկանց մեղքերը, բացի կեղծաւորութիւնից։ Նա թողուց բոլորին, ի բաց առեալ խարդախ ու խաբեբայ փարիսեցիներին։ Նոյնիսկ թոյլ տուեց որ զինք խաչեն, որի համար յայտնուեց մեր մէջ, բայց չթողեց որ զինք խաբեն։ Իսկ զինք խաչողները եթէ կեղծաւորներ ու փարիսեցիներ ու հեթանոսներ էին, ապա զինք մատնողը Յուդան, իր բարեկամն էր…։

Եկեղեցիներում ոչ թէ սոսկ աղօթել է պէտք, այլ հոգեւին ապաշխարել։ Աղօթող մարդ շատ կը գտնուի այս աշխարհում, իսկ ապաշխարող հոգիներ քիչ..։ Հոգին եկեղեցական այդ խորհուրդով դարձ պէտք է ունենայ առ Աստուած դարու քարոզած հեշտասիրութենէն, դրամասիրութենէն եւ յարմարաւէտութենէն։ Իսկ ի՞նչ է այդ «դարձը», եթէ ոչ առաջին քայլը առնել երկար ճանապարհի մը սկզբին…։ Խմբովին եւ հաւաքաբար հրաժարիլ ստախօսութիւնից, կեղծաւորութիւնից։ Մաքրել հոգիները Ս. Հոգու ներկայութեան համար։

Պատրաստել Տիրոջ ճանապարհը հոգիների խորքում, ուր տեղ պիտի չունենայ ստերի, դրամասիրութեան, անձնապաշտութեան համար որեւէ սենեակ։ Որեւէ անկեղծ մարդու համար աւելի նախընտրելի է արդարին շինիչ յանդիմանութիւնը, քան թէ կեղծաւորին կործանարար կաշառքը։ Յայտնութեան գրքում է յայտաբերւում ստութեան ճանապարհով գնացողների վախճանը.

«Ով յաղթի, պիտի ժառանգի այս ամէնը. եւ ես նրանց համար Աստուած պիտի լինեմ, եւ նրանք ինձ համար պիտի լինեն որդիներ: Իսկ գալով ծոյլերին ու անհաւատներին, ոճրագործներին եւ պոռնիկներին, կախարդներին եւ կռապաշտներին, հմայողներին եւ բոլոր ստախօսներին՝ ամբարիշտներին, նրանց բաժինը ծծմբով եւ հրով այրուող լճի մէջ է, որ երկրորդ մահն է»: 21։7-8

Ո՛չ թէ քայլ պէտք է առնել դէպի յարմարաւէտութիւնը, այլ դէպի ճշմարտութի՛ւնը։ Ո՛չ թէ ծուռ միտք պէտք է ունենալ, այլ ողջախո՛հ միտք։ Ո՛չ թէ լայն գրպան պէտք է ունենալ, այլ սուրբ սիրտ։ Ո՛չ թէ ճոխ սեղան պէտք է ունենալ, այլ աստուածահաճո՛յ սեղան։ Ո՛չ թէ զուարճասէր մթնոլորտ պէտք է ունենալ, այլ գիտակի՛ց մթնոլորտ։

Ո՛չ թէ բաժանուած պէտք է լինել, այլ համախմբուա՛ծ։ Ո՛չ թէ դրամասէր, շահարկու պէտք է դառնալ, այլ հայրենասէ՛ր եւ նուիրեա՛լ։ Ոչ թէ միայն պայքարել, այլ պէտք է ատամներո՛վ ու եղունգներո՛վ կատաղի պաշտպանել մեր ազատագրեալ երկիրը եւ ազգութիւնը, եկեղեցին ու հաւատքը, լեզուն եւ աւանդութիւնը, գիրն ու մշակոյթը։

Այդ հաստատուն քայլերով է որ առաքելական քրիստոնեայ Հայ մարդը պիտի խորտակի ստութեանց պատնէշները եւ յաղթահարի ստաբարոյ դարու վտանգները որոնք սպառնում են մեր գոյութեան որպէս հաւաքական հոգի (Եկեղեցի) եւ որպէս հաւաքական մարմին (Ազգութիւն)։

Տեր Սերոբ քահանա Ազարյան