Ճիշտ բառը Ցեղասպանությունն Է

Նախագահ Սերժ Սարգսյանի մեկնաբանությունները մեծ տարաձայնությունների տեղիք տվեցին, երբ, ինչպես հաղորդվում է, փետրվարի 5-ին Երեւանում իր նախընտական արշավի ժամանակ, նա հայտարարել է, թե “ցեղասպանություն” եւ “եղեռն” բառերը նույնն են: Նա վստահեցրել է, որ նախագահ Օբաման անգամ “ցեղասպանություն” բառը չարտասանելով ասել է “ամեն ինչ”: Հայաստանի նախագահը նկատի է ունեցել ԱՄՆ նախագահ Օբամայի կողմից “Մեծ եղեռն”, այլ ոչ թե “Հայոց ցեղասպանություն” եզրույթի օգտագործումը ապրիլի 24-ի նրա ամենամյա ոգեկոչման ուղերձներում: 

Մինչեւ 1943 թվականին Ռաֆայել Լեմկինի կողմից “ցեղասպանություն” բառի հորինումը, հայերը հիմնականում օգտագործել են “Եղեռն” եւ “Մեծ եղեռն” բառերը՝ 1915-23թթ.  ժամանակահատվածում կազմակերպված հայերի զանգվածային ջարդերը բնութագրելու համար: Նախքան 1943 թվականը հայերը զանազան արտահայտություններ են օգտագործել այդ կոտորածներին անդրադառնալիս, ինչպիսիք են՝ “ջարդ”, “մեծ ոճիր”, “աղետ”, “տեղահանություն” եւ “աքսոր”:

Սակայն այս բառերից եւ ոչ մեկը, միջազգային օրենքի համաձայն, “ցեղասպանության” իրավական զուգորդական իմաստը չունի:

1943 թվականից ի վեր, հայերը շատ ժամանակ են ծախսել եւ ջանք ու եռանդ չեն խնայել աշխարհին համոզելու համար, որ նրանք ցեղասպանության զոհեր են եւ այժմ միջազգային օրենքով արդարություն են պահանջում Թուրքիայից: Սա է հիմնական պատճառը, թե ինչու են հայերը հետապնդում ցեղասպանության, այլ ոչ թե՝ ջարդերի, եղեռնի կամ տեղահանության ճանաչում: 

Միակ պատճառը, որ նախագահ Օբաման “Մեծ եղեռն” եզրույթն է օգտագործել իր ամենամյա ուղերձներում “Հայոց ցեղասպանություն” բառերից խուսափելն է՝ զիջելով թուրքական ճնշումներին: Եթե Մեծ եղեռն ու ցեղասպանությունը միեւնույն իմաստն ունեն, ինչո՞ւ նախագահ Օբաման “Մեծ եղեռնի” փոխարեն չի օգտագործում “ցեղասպանություն” եզրույթը:

Ի վերջո, նախագահի թեկնածու Օբաման ամերիկահայ ընտրողներին չէր նախագահ Օբամա խոստացել, որ ընտրվելու դեպքում ճանաչելու է Մեծ եղեռնը, այլ ճանաչելու է Հայոց ցեղասպանությունը: Այսպիսով, բոլոր նրանք, ովքեր պնդում են, թե Մեծ եղեռնը եւ ցեղասպանությունը հոմանիշներ են, պարզապես նախագահ Օբամայի առջեւ ազատ ուղի են հարթում՝ թույլ տալով նրան չպահպանել իր լրջագույն խոստումը: Նրանք միաժամանակ վնաս են հասցնում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման համար մի քանի տասնամյակների հայկական լոբբիստական տքնաջան ճիգերին:

Նրանք, ովքեր հաստատում են Մեծ եղեռնի եւ ցեղասպանության միջեւ առկա համարժեքությունը, ամենեւին էլ այդպես չեն անում հայկական տերմինաբանությանն անտեղյակ լինելու պատճառով: Նրանք շատ լավ գիտեն, որ այդ երկու բառերը նույն իմաստը չունեն: Նրանց իսկական նպատակը հաղթանակ հայտարարելն է՝ օտարներին համոզելու համար, որ Միացյալ Նահանգների նախագահն ի վերջո ճանաչել է Հայոց ցեղասպանության իրողությունը:

 Այս մոտեցման մեջ առկա է մի քանի խաբկանք: Նախ՝ անկախ այն հանգամանքից, թե Մեծ եղեռնը ինչ է նշանակում հայ ժողովրդի համար, այն բոլորովին անիմաստ մի եզրույթ է բոլոր նրանց համար, ովքեր հայերեն չգիտեն: Երկրորդ՝ Մեծ եղեռնի եւ ցեղասպանության միջեւ զուգահեռներ անցկացնելը ցեղասպանության ճանաչման գործում հաջողություն հայտարարելու համար, անօգուտ գործ է: Իրոք, կարիք չկա աղավաղել նախագահ Օբամայի խոսքերի իմաստը:

Դեռեւս 1951 թվականին Միացյալ Նահանգները ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը,  երբ ԱՄՆ կառավարությունը պաշտոնական փաստաթուղթ է ներկայացրել Միջազգայի արդարադատության դատարան (Միջազգային դատարան)՝ ճանաչելով Հրեական Հոլոքոստը եւ Հայոց ցեղասպանությունը որպես ցեղասպանության օրինակներ:

Միացյալ Նահանգների մեկ այլ նախագահ՝ Ռոնալդ Ռեյգանը, 1981 թվականի ապրիլի 22-ին նախագահական Հռչակագիր է ստորագրել, որտեղ նա հիշատակել է Հայոց ցեղասպանությունը: Բացի այդ, Ներկայացուցիչների պալատը երկու անգամ ճանաչել է հայոց նախագահ Ռեյգան ցեղասպանությունը՝ 1975 եւ 1984 թվականներին ընդունված բանաձեւերում:

Հետեւաբար, այլեւս խիստ անհրաժեշտություն չկա հետամուտ լինել Հայոց ցեղասպանության հավելյալ ճանաչմանը՝ կոնգրեսում շարունակական բանաձեւեր անցկացնելով կամ նախագահ Օբամայից պահանջելով արտասանել “Հայոց ցեղասպանություն” բառերը: Կարիք չկա նաեւ վերաիմաստավորել նախագահ Օբամայի ուղերձները, պնդելով, թե “Մեծ եղեռն” եզրույթը օգտագործելով նա ինքնըստինքյան ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը:

Նախագահ Օբաման Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչելու համար միայն մեկ պատճառ ունի՝ լինել իր խոսքի տերը: Հայոց ցեղասպանության հարյուրամյակի նախաշեմին հայ ժողովրդի եւ նրա աջակիցների համար խիստ կարեւոր է իրենց ուժերը կենտրոնացնել ոչ թե ցեղասպանության հավելյալ ճանաչման հասնելու վրա, որն արդեն կայացած իրողություն է, այլեւ՝ արդարության ապահովման վրա՝ հարյուր տարի առաջ իրենց նախնիների դեմ գործված զանգվածային ոճրագործությունների համար:

Միացյալ Նահանգներից կամ անգամ Թուրքիայից Ցեղասպանության ճանաչումը պահանջելու փոխարեն, ինչը որեւէ կոնկրետ օգուտ չի բերի, հայերն իրենց ուժերը պետք է, կենտրոնացնեն ավելի իմաստալից քայլերի վրա, ինչպիսիք են հայցերի ներկայացումը թուրքական կառավարության դեմ՝ ազգային եւ միջազգային դատարաններում: 

Երբ հայ ժողովուրդը դատական կարգով կամ աշխարհաքաղաքական անսպասելիզարգացումների հետեւանքով Թուրքիայից վերստին ստանա իր տարածքներն ու ունեցվածքը, թուրքական կառավարությունը ինչքան ուզում է կարող է չճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը:

Հարութ Սասունյան`

“Կալիֆորնիա կուրիեր” թերթի հրատարակիչ եւ խմբագիր

Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի