Ի՞նչ է կատարվում Հայաստանում-3

 Հայկական էլիտաները ճշնող մեծամասնությամբ արևելյան արժեհամակարգի կրողներն են՝ իշխանության կողքին միշտ տեղավորվելու չթաքցվող ձգտումով։ Նրանք չեն օգնում իշխանություններին՝ երկրի առաջընթացի հարցում, նրանք ուղղակի տեղավորվում են իշխանության կողքին։

Այդպես եղել է միշտ։ Եվ հիմա էլ սահուն կերպով ընթանում է համամարդկային արժեքներով սկսված հեղափոխության հայաֆիկացումը։ Անձնական շահ, խոնարհում, «սկզբունքների» ճկունություն, փափուկ հանգրվանի փնտրտուք։ Այս պրոցեսի մեջ են, ըստ էության, բոլոր էլիտաները՝ ֆինանսական, տնտեսական, ռեգիոնալ, մշակութային և այլն։ Պրոցեսը գնում է սահուն, որովհետև խրախուսվում է իշխանության կողմից։ Այս էլիտաներից  առաջադիմության և զարգացման ռեսուրս ակնկալել իրատեսական չէ։

Կա խոշոր տնտեսական էլիտա, որի ներկայացուցիչները (անկախ ունեցած կապիտալի աղբյուրից և օրինականության աստիճանից) ունեն  մեկ ցանկություն՝ օր առաջ պայմանավորվել իշխանությունների հետ և շարունակել հանգիստ վայելել. մոտավորապես «զիջումներ խաղաղության դիմաց» բանաձևով։ Թե ինչ տեսք, ինչ ծավալներ են կրում այդ զիջումները, գիտեն միայն իրենք և իշխանությունները, բայց այն, որ երկուստեք նման ցանկություն կա, կարծես թե երևում է։

Կա գիտամշակութային էլիտա, որը հանրահայտ Ֆունտի նման է, միայն տարբերությամբ, որ ոչ թե նստել է, այլ լռել. լռել է բոլոր իշխանությունների օրոք՝ կոմունիստների, Տեր-Պետրոսյանի, Քոչարյանի, Սարգսյանի, հիմա էլ՝ Փաշինյանի օրոք։ Իհարկե, կա տարիք, սերնդափոխոթյուն, բայց «շկոլան» շատ ամուր է դրված, և նրանք մեծ մասամբ վիրտուոզ տիրապետում են լռելու արվեստին։

Նրան այնքան են կատարելագործվել լռելու մեջ, որ նույնիսկ իրենց վերաբերող, իրենց առնչվող հարցերի մասին են լռում, երբ ուղիղ հարցնում ես՝ կարծիք, տեսակետ, լուծում։ Նման իրավիճակների համար կա մի ունիվերսալ ձևակերպում՝ «անհրաժեշտ է պետական աջակցություն»։ Թե դա ի՞նչ է՝ որքա՞ն, ինչի՞ համար, ի՞նչ տեսքով, ի՞նչ արդյունքի համար և այլն՝ անպատասխան հարցեր են։

Հասկանալի է, որ այստեղից ևս ակնկալել համապետական, համահասարակական, համազգային, համամարդկային խնդիրների շուրջ որևէ առողջ տեսակետ՝ ուղղակի անիմաստ է։

Եվ պատահական չէ, որ մենք չգիտենք, թե ինչպիսի՛ գիտություն ենք պատկերացնում, ինչպիսի՛ կրթություն, ինչպիսի՛ մշակույթ, ինչպիսի՛ն է մեր հարաբերությունների համակարգը մեր հարևանների հետ, ինչպե՛ս ենք պատկերացնում Արցախի խնդրի լուծումը և այլն։

Եվ վերջապես ձևավորվում է նոր իշխանական էլիտա։  Արժեհամակարգային մեծ տարբերություններ չկան՝ կսկսվի լավ սենյակից ու կընթանա՝  նոր կահույք, բրենդային հագուստ, լավ մեքենա, լավ համար, լավ տուն, լավ փայ և այլն։ Նրանք, ովքեր սրա կրողը չեն լինի, դուրս կգան, կօտարվեն։ Ձևավորման ճանապարհն էլ նույնն է՝ սկզբում սեղանային-քեֆային՝ թիմ, չդադարող քեֆերի մշակույթ,  հավատարմության երդումներ, ընթացքում ներսում ազդեցության մեծացման կռիվներ, ավելի ռացիոնալները կսկսեն փող աշխատել և այլն։ Սրա գաղափարական հիմնավորումը դրվել էր ամիսներ առաջ՝ սևի  ու սպիտակի բաժանումով։ Դուք և մենք-ի։ Դրա շարունակությունը մենքի ավելի մենքն է, հետո՝ ավելի, ավելի և այլն։

Նախկին և առկա էլիտաների որակը մեզ հետաքրքիր է այն պարզ պատճառով, որ ժողովուրդներին դեպի հաջողություն, դեպի կրթում և զարգացում տանում են էլիտաները։ Նրանք են պատասխանատու  ժողովուրդների մեջ առողջ տարրի, արժեհամակարգերի և պետականության գաղափարի մշտական ներարկման համար։ Եվ այս առումով ունենք չափազանց լուրջ մտահոգվելու հիմնավոր պատճառներ։

Հիմա  անելիքի մասին.

Ի՞նչը կարող է հակազդել Հայաստանում էլիտաների սնանկության, նոր վոժդիզմի, Հայաստանի հերթական արևելականացման պրոցեսներին։

Այսօր կան մեծ թվով մարդիկ, ունակ՝ առողջ մտածելու, որոնք անհանգստացած են հնարավոր զարգացումներով, որոնք ունակ են իրականությունն ինքնուրույն  գնահատելու։ Այդ մարդկանց քանակը սպասվածից շատ է և կախված չէ տարիքից, սեռից, մասնագիտությունից, կուսակցական պատկանելությունից։ Նրանք դուրս են հեղափոխություն-հակահեղափոխություն տիրույթից, ավելի լայն են տեսնում պրոցեսները, Հայաստանին ու աշխարհին նայում են ավելի սթափ հայացքով։ Հենց այս մարդկանց առկայությունն է, որ հնարավորություն է տալու՝ լուծել Հայաստանյան նոր հանրային էլիտայի ձևավորման խնդիրը։ Այս մարդիկ գտնվում են բիզնեսում, դպրոցում, բուհում, գյուղում, բանկերում՝ ամենուր։

Այս մարդիկ ցաքուցրիվ են, գրեթե չունեն արտահայտվելու խողովակներ, չունեն լսելի դառնալու հնարավորություն և հաճախ նույնիսկ դժվարանում են իրենց անհանգստություններն ու առաջարկները հստակ ձևակերպել։ Պայմանականորեն սա կոչում ենք՝ «ոչ անտարբերների հանրություն»։ Եվ հենց այստեղ է արևելյան գավառականությունից առողջ պետություն ստեղծելու ռեսուրսը։ Ուրեմն ձևակերպում ենք խնդիրը՝ նոր հանրային վերնախավի ձևավորումը, որի ձայնը օր օրի պետք է դառնա ավելի վստահ ու ավելի համոզիչ։ Նոր հանրային էլիտայի պոտենցիալ ներկայացուցիչներից շատերը կարող են  այս պահին լայն հանրությանը հայտնի չլինել, բաց նրանք ամեն օր անում են իրենց աշխատանքը և անում են լավ՝ առանց պաթոսի։

Ուղղակի պետք է մի պահից շատ ակտիվ սկսել «մեծ թոշակի» փուլը, ու հանրային կյանքն ազատել սպառված և ասելիք չունեցողներից՝ լինեն դրանք հների, թե լայվերի դասից։ Թե ինչպե՞ս դա անել՝ արդեն տեխնոլոգիական մանրամասներն են՝ լայն քննարկման համար անհետաքրքիր։ Սա կոնկրետ աշխատանք է, որն արվելու է անպայման, քանի որ Հայաստանը չունի ևս մեկ անգամ լճանալու ռեսուրս։ Ավելի քան հնարավոր է, որ գործընթացում ժամանակի ընթացքում կներգրավվեն այսօր իշխանության դաշտում գործող առավել ընդունակ և անկախ մտածող մարդիկ, որոնց ռեսուրսները նույնպես պատշաճ կերպով չեն օգտագործվում, և որոնք նույնպես կանգնած են լճացման ու համահարթեցման վտանգի առաջ։

Մեր ժողովրդին, այս հասարակությանը նոր ասելիք է պետք, նոր տեսլականներ, նոր փարոսներ։ Հակառակ դեպքում՝ ո՛ր խնդրին նայում ես, մենք ասելիք ու պատկերացում չունենք կամ եղածը չափազանց պարզունակ է։

Վահե Հովհաննիսյան
«Այլընտրանքային նախագծեր խումբ»