Հայաստանյան իրականության հինգ հիմնական ծուղակները. Վահե Հովհաննիսյան

Հայաստանյան իրականությունն այսօր ունի հինգ հիմնական ծուղակ, որոնցից յուրաքանչյուրում հայտնվելը կարող է երկրին լրջագույն վնասներ հասցնել։ Այս մասին գրում է «Այլընտրանքային նախագծեր խմբի» անդամ, վերլուծաբան Վահե Հովհաննիսյանը։

«Ծուղակ առաջին. վարակն ինքն իրեն կանցնի

Համավարակը էքստրեմալ իրավիճակ է։ Արտակարգ է ո՛չ թե իր հայտարարած դրությամբ, այլ՝ իր բովանդակությամբ և ռիսկերով։ Եվ կա ուղիղ կապ՝ լավ կառավարման և լավ արդյունքի, վատ կառավարման և մեծ կորուստների միջև։ Ցանկացած երկրի իշխանությունից պահանջվում է հակաճգնաժամային գրագետ կառավարում։ Մնացածը՝ ԱՀԿ-ի ցուցումները, պատվաստանյութի կամ սպեցիֆիկ դեղերի հայտնաբերումը, այլ հարթություն են և կախված են պետությունների գիտական պոտենցիալի և այլ հզորությունների հետ։ Բայց սեփական երկրում համաճարակի ընթացքի, կորուստների, հաջողությունների և ողբերգությունների ցուցանիշները կախված են տվյալ երկրի իշխանության կառավարման որակներից։ Եվ վստահաբար որոշ ժամանակ հետո հասարակությունները իրենց կառավարություններից շատ կոշտ բացատրություններ են պահանջելու։ Դա լինելու է մի շարք երկրներում, այդ թվում՝ Հայաստանում։ Եթե Հայաստանը շարունակի պայքարել համաճարակի դեմ ա՛յս լրջությամբ, ապա սա դառնալու է մեր պետության ամենաողբերգական էջը։

Ծուղակ երկրորդ. Արդբեջանը չի հարձակվի, չեն թողնի

Սա որևէ ռացիոնալ հիմնավորում չունեցող տրամադրություն է, որը կա հանրության մեջ, և Աստված չանի, որ լինի նաև իշխանության մեջ։ Սա ամենավտանգավոր ծուղակն է. ագրեսոր պետություններն իրենք են որոշում ագրեսիայի հարմար պահը։ Իսկ «չթողնելու» գաղափարը, որն ընդհանրապես վերացական է, հատկապես այսօր, երբ աշխարհը, ամեն պետություն զբաղված է իր սեփական լուրջ խնդիրներով, ընդհանրապես դառնում է անհամոզիչ։ Հետևաբար՝ մեկ վայրկյան անգամ չի կարելի թուլացնել զգոնությունը և մեկ վայրկյան անգամ չի կարելի դադարեցնել ընդդեմ նոր պատերազմի աշխատանքները։ Խաղաղության ապահովումը շատ կոնկրետ մեծ ծավալի աշխատանք է, որը պետք է արվի ցանկացած իրավիճակում՝ մարտունակության պահպանում, դիվանագիտական բոլոր ուղղություններով գրագետ գործունեություն։

Ծուղակ երրորդ. հեղափոխությունը մարդ բռնելն է

Պարզունակ պատկերացումները բոլոր ներպետական ռիսկերի հիմքում են։ Դեռևս 2018-ից կար ընկալում, թե հեղափոխությունը մարդ բռնելն է։ Ցավոք, այդպես էր մտածում ոչ միայն լյումպենը, այլև՝ իշխանությունը։ Հենց այս գաղափարը դառնում է դոմինանտ՝ քանդվում են առաջընթացի, զարգացման, նոր օդի, նոր, մտածողության, նոր հնարավորությունների գաղափարները։ Եվ երկիրը շատ արագ համալրում է ձախողված պետությունների շարքը։ Եթե իսկապես կան մարդիկ, ովքեր պետք է լինեն բանտում (իսկ այդպիսիք միշտ և բոլոր երկրներում կան), դա չի կարող դառնալ պետության օրակարգը, պետության թեման, հանրային կյանքի բովանդակությունը։ Պետությունը չի կարելի վերածել բանտապետության, օրինազանցությունը պատժելը պետության բազմաթիվ գործառույթներից ընդամենը մեկն է։

Ծուղակ չորրորդ. թալանածը հետ կբերենք, տնտեսությունը կզարգանա

Սա իր փաթեթավորման և մարկետինգի տեսակետից ամենագայթակղիչ ծուղակն է, որը կարող է գայթակղել հասարակության մեծ զանգվածների։ Բայց, որքան էլ տարօրինակ է, դա հենց այն ծուղակն է, որն ամենից շուտ է կորցնելու իր «հմայքը»։ Ինքնին ձևակերպումը՝ «թալանածը հետ բերել», արդեն կանխորոշում է ձախողումը։ «Վերադարձնել ժողովրդին» շարունակությունը՝ ուղղակի խաբեություն է։ Եթե կան թալանի, հանրային ունեցվածքի հափշտակման, բացահայտ կեղծիքով սեփականաշնորհման, յուրացման դեպքեր (իսկ դրանք հաստատ կան), ապա դրանց բացահայտումը կամ պետք է արված լիներ այս երկու տարում, կամ պետք է արվի ցանկացած պահի, բայց դա պետք է լինի հասարակության ընթացիկ հազարերորդ կարևորության թեմաներից մեկը։ Եթե դա դառնում է իշխանության այցեքարտ, հիմնական գաղափարախոսության, ապա շատ արագ գործարկվում է մի քանի շերտանոց դասական մեխանիզմը՝ սեփականության վերաբաշխում, կոռուպցիայի մեծ աճ դատաիրավական համակարգում, տնտեսական հզորությունների փլուզում։

Բոլորն են ընդունում, որ Հայաստանում և մեր տիպի այլ ցանկացած երկրում կա վիճելի լեգիտիմությամբ կապիտալ՝ գույքի, փողի, նյութական ռեսուրսների, տնտեսական միավորների տեսքով։ Սա լուրջ խնդիր է, որը պահանջում է կշռադատված լուծումներ։

Պոպուլիստ իշխանությունը կգնա լայվերի, PR-ի, շոուների ճանապարհով, ինչը կարճ էֆեկտ է ունենալու՝ առանց իրական արդյունքների։ Լուրջ իշխանությունը կգտներ ձևերը՝ այդ ռեսուրսները Հայաստանի զարգացմանն ուղղելու համար։ Պետք էր ամեն կերպ հասնել նրան, որ ռեսուրների տերերը դրանք աշխատացնեն հանուն Հայաստանի՝ անեն ներդրումներ, գործարկեն նոր բիզնեսներ, բացեն նոր աշխատատեղեր և վճարեն հարկերը, այլ ոչ՝ ամեն հնարավոր ձևով կապիտալը փախցնեն երկրից։ Մի օր, իհարկե, Հայաստանն ունենալու է նման իշխանություն։

Ծուղակ հինգերորդ. օրակարգը չի փոխվել

Արտակարգ դրության պայմաններում ընդունված օրենքները, վարչապետի հրապարակային ելույթները, հանձնարարականները խոսում են այն մասին, որ իշխանությունների օրակարգը չի փոխվել՝ շարունակում է մնալ 2018-ի պատկերացումների շրջանակում։ Պատկերացրեք իրականությունը. փոխվել է ամբողջ աշխարհը, փոխվել է մարդկության ընթացքի «կորը», փոխվել են միջպետական, ներպետական հարաբերությունները, փոխվել են ապագայի կանխատեսումները, և այս պայմաններում ՀՀ իշխանությունները մնացել են 2018-ում։ Սա նշանակում է, որ Հայաստանն այս պահին գերի է մեկ մարդու պատկերացումներին, և որ երկրի զարգացման տրամաբանությունը պարզապես վտանգված է։

Ամփոփում. ահազանգ

Մենք շատ ենք մոտ ենք առաջին ծուղակում հայտնվելուն։ Միայն բացառիկ, ոչ ստանդարտ քայլերի շնորհիվ է հնարավոր խուսափել վատագույնից։ Այդ քայլերից առաջինը միջազգային օգնության խնդրանքով դիմելն է։ Իշխանությունը չի անելու՝ համարելով, որ դա կնշանակի իր տապալման արձանագրումը։ Բայց հիմա դա չէ կարևորը։ Հիմա խոսքը մարդկային կյանքերի, ողբերգությունների, պետության կենսագործունեության հնարավոր փլուզման մասին է։ Պետք է դիմել միջազգային օգնության խնդրանքով. մեզ պետք են համաճարակի դեմ պայքարի մասնագետներ, պետք են դաշտային հոսպիտալներ, բուժսարքավորումներ, բժիշկներ, դեղորայք։ Շտապ»։