Վախճանվեց դատավորը. Վանո Սիրադեղյանի հետ վերջին զրույցը. Հայկական Ժամանակ
Օրերս վախճանվեց հայ իրավագիտության լավագույն ներկայացուցիչներից մեկը՝ Ռազմիկ Սարիբեկի Թովմասյանր. այն անձնավորությունը, որին վիճակվել էր վարել Վանո Սիրադեղյանի դատաքննությունը:
Դատավարությունն ի սկզբանե արդեն նախապայմանավորված էր վերադասի կողմից, որպեսզի անպայման դատախազը (Աղվան Հովսեփյանի մասին է խոսքը) գա Ազգային ժողով՝ անձեռնմխելիությունից զրկելու Վանո Սիրադեղյանին, իսկ դատարանն այնուհետեւ պետք է տրամաբանորեն շարունակեր այդ նույն վտանգավոր խաղը անպայման դատապարտելով Վանո Սիրադեղյանին:
Երբ դատավարության աոաջին օրն ավարտվեց, նախագահող դատավոր Թովմասյանը իմ 40 տարվա ընկերը, զանգեց ինձ եւ հրավիրեց իրենց տուն: Ես գնացի իրենց տուն, եւ նա ինձ ասաց. «Մերուժան, որքանով գիտեմ, Վանո Սիրադեղյանի նկատմամբ դու ունես առանձնահատուկ համակրանք եւ հարգանք, որպես մտավորականի եւ որպես գրչեղբոր»: Ես պատասխանեցի՝ այո: Նա ասաց, որ դատավարության առաջին օրը Սիրադեղյանը դրսեւորեց երկչոտություն, դողում էր, զգուշացրու, որ հանգիստ պահի իրեն դատական պրոցեսի ժամանակ, այնուհետեւ ինքը կորոշի ինչպես վարվել: Ես եկա, Սիրադեղյանին գտա Խանջյան փողոցի Հայոց Համազգային Շարժման շենքում:
Նրան հիշեցրեցի դատավորի ասածը: Սիրաղեղյանն ասաց. «Առաջին օրն էր, մի տեսակ շվտթված էի: Բայց մի խնդրանք ունեմ, հայտնիր դատավորին, որ հաջորդ դատական պրոցեսը սկսի միառժամանակ ընդմիջում տալուց հետո, մինչեւ ես մի փոքր կազմակերպվեմ»: Ես եկա Թովմասյանենց տուն եւ նրան ասացի. «Ռազմիկ ջան, այսպիսի խնդրանք ունի Սիրադեղյանը»: Նա ասաց քանի՞ օրով է ուզում: Ես խնդրեցի գոնե երկու շաբաթ ընդմիջում տալ: Լավ ասաց, մեկ ամիս ձեզ լինի: Մեկ ամիս եւ ավելի, մոտ 40 օր ընդմիջում տալուց հետո դատական պրոցեսը վերսկսվեց: Սիրադեղյանին կարճատեւ քննելուց հետո Թովմասյանը կրկին ընդմիջում տվեց, ավելի ճիշտ, դատավարության այդ օրն ավարտելուց հետո նա տուն եկավ իրեն ամրացված Վահրամ անունով Ազգային անվտանգության ծառայության ներկայացուցչի ուղեկցությամբ: Ես արդեն իրենց տանն էի: Տեսնելով այդ երիտասարդին՝ ես Տազմիկին հարցրի՝ ով էր այս մարդը:
Նա ասաց. «Վահրամ է անունը,անվտանգությունից է, կցել են ինձ, ես չեմ հասկանում ինչու է գալիս: Ես իրեն ասում եմ Վահրամ, ես որեւէ պաշտպանի կամ պահապանի կարիք չունեմ, ես կարող եմ ինքս ինձ պաշտպանել, ես ժողովրդի կողմից հարգված մարդ եմ, ինձ որեւէ վտանգ չի սպառնում, խնդրում եմ՝ մի գա: Առաջին երկու անգամը զգուշացնելուց հետո, երրորդ անգամ նա հստակ պատասխանեց, որ ինքը գտնվում է ծառայության մեջ եւ չի կարող իմ կողքից բացակայել»: Դատավարությունն ընթացավ եւս 15 օր ընդմիջվելուց հետո:
Այդ երկրորդ ընդմիջման ընթացքում Ռազմիկ Թովմասյանին իր մոտ է կանչում Ռոբերտ Քոչարյանը: Ըստ Ռազմիկի պատմելու՝ Դավիթ Հարությունյանը եւ Աղվան Հովսեփյանը նրան ասում են, թե պետք է գնանք Քոչարյանի մոտ, խոսելու բան կա: Թովմասյանին բերում են Բաղրամյան 26, բարձրացնում են համապատասխան հարկ եւ ասում սպասիր, մենք ներս մտնենք, այնուհետեւ քեզ կհրավիրենք ներս: Նրանք մտնում են Քոչարյանի մոտ եւ ավելի քան 45 րոպե անց դուրս են գալիս եւ Ռազմիկին ասում գնում ենք: Ռազմիկը պատմում էր, որ իր մոտ հարց առաջացավ ինչո՞ւ իրեն բերեցին, եթե հրավիրողն իրեն չպիտի ընղուներ: Ես Ռազմիկին ասացի. «Ռազմիկ ջան, միգուցե ներսում կար մեկ այլ մարդ՝ իրենց կլանից, իրենց խմբից, որի պատճառով անհրաժեշտ չէր քո ներկայանալը»: Նա ասաց. «Հավանաբար, բնական է, ինչի՞ մասին է խոսքը, անպայման, իրենց յուրայիններից մարդ կլիներ, դրա համար էլ հարմար չգտան ինձ հրավիրել ներս: Այդ դեպքում, ինչո՞ւ էին տանում ինձ, դա ինձ համար վիրավորական է, ես վիրավորված եմ, բայց ոչինչ»:
Մեր այս զրույցը եւ մեր հարաբերվելը տեւեց ավելի քան 1.5-2 ամիս: Պրոցեսն ընթանում էր, ես հաճախում էի Սիրադեղյանի մոտ ամեն վայրկյան պատմելու իմ եւ դատավորի միջեւ տեղի ունեցածը թե հարցազրույցները, թե զգուշացումները եւ թե այն մարդկային դրսևորումները, այն հարգանքը, որ տածում էր Սիրադեղյանի նկատմամբ Ռազմիկ Թովմսւսյանը: Վերջին անգամ, երբ ես հանդիպեցի Թովմասյանին, նա ինձ ասաց. «Ի սեր Աստծո, իրեն զգուշացրու, որ ես գործն աոաջ տանել չեմ կարողանում, ես մի 3 օրով կարող եմ մնալ տանը»: Ես ասացի. «Ռազմիկ ջան, բա ինչո՞ վ պիտի պատճառաբանես քո տանը մնալը»: Ասաց՝ կհվիվանդանամ: Այդ օրվա ընթացքում ես եկա Սիրադեղյանի մոտ, երեկո էր: Իրեն հայտնեցի, որ Ռազմիկն ասում է ես մի երեք օրով ինձ լավ չեմ զգա: Սիրաղեդյանը խորամանկ ժպտաց, ասաց լավ է անում, բայց դու գիտեիր, Մերուժան, որ ինձ պիտի դատեն, ինչո՞ւ չէիր ասում: Ես պատասխանեցի նոր եմ իմանում, որ քեզ պիտի դատեն:
Այդպիսով, Սիրադեղյանի տան բակում տեղի ունեցավ մեր վերջին զրույցը: Նա հանձնարարեց իր վարորդին ինձ տուն տանել: Վարորդն ինձ բերեց տուն, եւ դրանից հետո ես նրան չտեսա: Մեր զրույցները դատավոր Ռազմիկ Թովմասյանի հետ եղել են հետեւյալը՝ նրան հետաքրքրում էր իսկ ո՞ւմ է ուրախացնում Սիրաղեդյանի դատվելը: Ես նրան պատմեցի, թե ինչպիսի խրախճանք էր տիրում այն անձանց մոտ, ովքեր Սիրադեղյանի նկատմամբ թշնամական տրամադրություն ունեին: Ասացի՝ ես գիտեմ ժամանակին այդ կեղտոտ, անվտանգությունից առաքված կամպանիան, եւ այն անձինք, որոնց մի մասը հետագայում այս իշխանությունից պաշտոններ ստացավ, դեսպաններ գնացին, իսկ մյուսները ապրելու միջոցներ ստացան եւ մնացին: Թովմասյանին չափազանց հետաքրքրում էր մեկ այլ հարց Վանո Սիրադեղյանի նկատմամբ ինչո՞ւ պաշտպանական միջոցներ չձեռնարկեց Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը, ի՞նչն էր մղում նրան այդքան անտարբեր, ձկան լռությամբ դիմավորել այղ ողբերգությունը, որ կատարվում էր Սիրադեղյանի նկատմամբ:
Ես ասացի զգուշությունն էր երեւի, զգոն էր մնում, չէր ուզում խանռվել: Ռազմիկն ասաց ոչ, նա լավ գիտեր, թե ինչ էր սպասվում Սիրադեղյանին, բայց անտարբեր գտնվեց: Այս զրույցը մինչեւ իր մահվան օրը մեր մեջ տեղի է ունեցել եւ միշտ Ռազմիկ Թովմասյանը հայտնել է մի բան Հայաստանի երրորդ հանրապետությունը Վանո Սիրաղեղյանից մեծ հայրենասեր, գրող եւ հայ մարդ չի տվել: Բայց հաճախ Աղվան Հովսեփյանի մասին խոսելիս ասում էր դե նա Ղարաբաղում կատարելագործված տղա է, այնտեղ է մշակվել, դրա համար իզուր չէր, որ Քոչարյանը նրան բերեց իր հետ: Ես ասացի ի՜նչ դժբախտ է Վանոն եւ ապա հիշեցի ժողովրդական մի խոսք եզն ընկավ, դանակավորները շատացան: Ռազմիկը ծիծաղելով ասաց, տխուր ծիծաղ էր դա. «Ոչինչ, կգա օրը, որ այդ դանակավորները կդանակահարեն իրար»:
Այսքանը խոսել ենք մենք, շատ հարցեր կան, որոնց դեռ կարող էինք հետագայում անդրադառնալ, իրավիճակները այսպիսին են եղել այդ դատավարության ընթացքում: Այս ամենը ես կարող էի չհրապարակել, եթե ողջ լիներ Ռազմիկ Թովմասյանը, որովհետեւ անպայման նրան քարշ կտային, կչարչարեին, կլլկեին նույնիսկ, դրա համար ես ցավով ուշացումով եմ արձանագրում այս երևույթը:
Մանրամասներին ծանոթացեք թերթի այս համարում:
